Eiffel Gustave Alexandre

Eiffel

[efẹl]

Gustave Alexandre , ur. 15 XII 1832, Dijon, zm. 28 XII 1923, Paryż,

francuski inżynier, twórca wybitnych pionierskich konstrukcji stalowych.

Urodził się 15 XII 1832 w Dijon. Był synem oficera, kształcił się początkowo w Dijon, w 1850 przeniósł się do Paryża. Nie zdawszy w VIII 1852 egzaminu wstępnego do Ecole Polytechnique, studiował w Ecole Centrale des Arts et Manufactures, którą ukończył 25 VIII 1855.

Od 1856 pracował przy wytwarzaniu silników parowych, potem przy budowie kolei, następnie kierował biurem studiów w przedsiębiorstwie inżynierskim Pauwels et Co. Kiedy firma ta wygrała przetarg na budowę mostu kolejowego na rzece Gironde w Bordeaux, zadanie to powierzono Eiffelowi, który wywiązał się z niego znakomicie, projektując wyjątkowo udany most żelazny długości 500 m, spoczywający na sześciu filarach. Przy posadawianiu tych filarów zastosował Eiffel, jako pierwszy we Francji, sprężone powietrze. Budowę mostu ukończono 15 VI 1860.

Własne przedsiębiorstwo

W 1866 założył własne przedsiębiorstwo inżynieryjne, projektujące i wykonujące lekkie konstrukcje żelazne, głównie mosty, wiadukty i hale dworcowe. Zdobyło ono ogólne uznanie, wznosząc śmiałe i estetyczne budowle. Do największych sukcesów Eiffela w tym okresie wypada zaliczyć przede wszystkim mosty Maria Pia na rzece Duero w Porto w Portugalii (1878) i w Garabit ponad rzeką Truyère o rozpiętości przęsła 165 m i wysokości 122,5 m (1884). Z innych dzieł interesująca była kopuła obserwatorium astronomicznego w Nicei (1884), oparta na pływaku pierścieniowym zanurzonym w zbiorniku wypełnionym płynnym chlorkiem magnezu, dzięki czemu można było ją obracać bez wysiłku. Wykonał też m.in. żelazny szkielet nowojorskiej Statuy Wolności oraz szkieletową konstrukcję domu towarowego Bon Marché w Paryżu (1876).

Kanał Panamski

W 1887 zaangażował się w prace przy budowie Kanału Panamskiego, prowadzone przez Francuzów od 1883. Ponieważ wyszedł już na jaw brak kompetencji, a zwłaszcza rozeznania w miejscowych realiach geologicznych i klimatycznych, autorów pierwotnego projektu, ograniczył się właściwie do likwidowania owego niefortunnego przedsięwzięcia. Mimo to znalazł się wśród odpowiadającego przed sądem kierownictwa budowy, ale został uniewinniony. Warto przy tej okazji wspomnieć, że wbrew przekonaniom zdecydowanej większości ówczesnych specjalistów Eiffel uważał, że Kanał Panamski powinien być wyposażony w śluzy (co też uczynili Amerykanie, realizując go w 1914). Z innych ciekawostek wypada też nadmienić, że korzystano z wiedzy inżynierskiej Eiffela budując paryskie metro, otwarte 1900.

Sławna wieża

Światową sławę Eiffel zawdzięcza przede wszystkim stalowej wieży (Eiffla wieża). Powstała ona w związku z organizowaną w Paryżu na 1889, w stulecie rewolucji francuskiej 1889–99, wystawą powszechną. Jej projekt znalazł się wśród siedmiuset propozycji nadesłanych na konkurs rozpisany na budowlę, która miałaby w atrakcyjny sposób obrazować możliwości techniczne epoki. Po wstępnej selekcji wyłoniono spośród nich siedem, a 12 VI 1886 specjalna komisja jednomyślnie zaaprobowała właśnie jej projekt, opracowany przez zespół, w którym oprócz Eiffela uczestniczyli inżynierowie E. Nougiet i M. Koechlin oraz architekt Sauvestre. Przewidywał on wzniesienie stalowej wieży kratowej wysokości 300 m o ciężarze 7300 ton.

Fundamenty budowli były już na ukończeniu, kiedy w II 1887 dyrektor generalny przygotowywanej wystawy otrzymał pismo protestacyjne w jej sprawie, podpisane przez wielu czołowych przedstawicieli kultury francuskiej, a wśród nich takie znakomitości jak Alexandre Dumas (syn), Charles Gounod i Guy de Maupassant. Znalazły się w nim m.in. takie sformułowania:

„Czas wreszcie, by zdać sobie sprawę ku czemu zmierzamy, aby wyobrazić sobie tę potwornie śmieszną wieżę dominującą nad Paryżem jak gigantyczny czarny komin fabryczny, przygniatający swą barbarzyńską masą takie budowle jak Katedra Notre-Dame, Luwr, Pałac Inwalidów, Łuk Triumfalny (…). Ten ohydny słup z nitowanego żelaza będzie rzucał obrzydliwy cień na miasto przeniknięte duchem tylu stuleci…”

Warto nadmienić, że utalentowani panowie zdecydowanie przesadzili, mówiąc o „barbarzyńskiej masie”, gdyż — jeśliby stopić ażurową konstrukcję wieży — to na powierzchni jej kwadratowej podstawy (o boku mierzącym 123,4 m), powstałaby warstwa stali grubości zaledwie 6 cm.

Wznosząc paryską wieżę Eiffel jako konstruktor uwzględnił wywierane na nią parcie wiatru. Rozważając związane z tym zagadnieniem problemy, zainteresował się aerodynamiką. Przeprowadzał pomysłowe doświadczenia, wynajdując przydatne w nich przyrządy. Miało to go w przyszłości doprowadzić do utworzenia specjalnego laboratorium (1903), wyposażonego w tunel aerodynamiczny, w którym od 1909 poddawał badaniom modele samolotów, przyczyniając się do rozwoju nowo powstałego lotnictwa. Wznosząc wieżę stosowano śmiałe metody montażu, ale z zachowaniem wszelkich wymogów ostrożności. Dzięki temu to trudne zadanie zrealizowano bez jakichkolwiek wypadków. Uroczyste otwarcie budowli odbyło się 15 V 1889. Do końca tego roku zwiedziło ją ponad dwa miliony ludzi. Niebawem zresztą miała się stać ulubionym miejscem samobójców.

Aż do późnej starości Eiffel zajmował się badaniami aerodynamicznymi — ostatnią pracę na ten temat napisał mając 88 lat. W 1921 ofiarował swe laboratorium lotnicze państwu. Zmarł 27 XII 1923 w Paryżu.

Eiffel Gustave Alexandre, most nad rzeką Duero, Porto (Portugalia)

Eiffel Gustave Alexandre, Wieża Eiffla, Paryż

Wieża Eiffla, fragment konstrukcji, Paryż (Francja)

Nowy Jork, Statua Wolności (USA)

Paryż, Wieża Eiffla (Francja)