Egipt starożytny. Archeologia
 
Encyklopedia PWN
Egipt starożytny. Archeologia.
Bada kulturę materialną i sztukę starożytnego Egiptu od czasów kultur pierwotnych do czasów arabskich na terenach objętych w tym okresie polityczną i kulturalną ekspansją Egiptu, tj. w dolinie Nilu, w północnym Sudanie oraz w części Syrii i Libii. Początek archeologii Egiptu dały badania ok. 150 uczonych z ekspedycji Napoleona I (1798–99), założycieli Institut d’Égypte (Instytut Egipski, działający do dziś) w Kairze i wydawców Description de l’Égypte (tomy 1–24 1809–28) oraz dzieło francuskiego rysownika i dyplomaty D. Denona o jego podróży po Egipcie (wydane 1802). Odczytanie 1822 przez J.F. Champolliona hieroglifów egipskich umożliwiło naukowe badanie zabytków. W 1828–29 (Champollion i J. Rosellini) oraz 1842–45 (K.R. Lepsius) dokonano inwentaryzacji zabytków architektury i sztuki egipskiej; z działalnością (od 1850) A. Marietta wiążą się dalsze wykopaliska w Egipcie oraz wydanie wielu ustaw ograniczających wywóz zabytków, ujęcie badań archeologicznych w normy prawne, założenie w Bulak muzeum sztuki egipskiej (obecne Muzeum Egipskie w Kairze) i zorganizowanie egipskiej służby starożytniczej — Service des Antiquités, obejmującej również konserwację zabytków. Od 1880 wykopaliska prowadził W.M.F. Petrie, twórca metody szybkich poszukiwań terenowych, pozwalających na uzyskanie ogólnego obrazu kultury w poszczególnych okresach. Jego metody badań zastąpiła z czasem współczesna metoda systematycznych badań archeologicznych, ustalająca na podstawie zabytków dane dotyczące poziomu kultury, stosunków ekonomicznych i społecznych, problemów osadnictwa i historii danego stanowiska archeologicznego. Kolejne wielkie odkrycia (m.in. w Deir el-Bahari, w Tell el-Amarna, grobowca Tutanchamona, papirusów i innych. źródeł pisanych) wpłynęły na rozwój badań nad całością dziejów Egiptu; badania terenowe są prowadzone przez europejskie, amerykańskie, a ostatnio także japońskie uniwersytety, towarzystwa naukowe, fundacje egiptologiczne, muzea i instytuty (m.in.: Institut Français d’Archéologie Orientale du Caire, Deutsches Archäologisches Institut Abteilung Kairo, Fondation Égyptologique Reine Élisabeth w Brukseli, Oriental Institute of Chicago University oraz Polskie Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej im. profesora K. Michałowskiego UW w Kairze, od 1959). Rozwój archeologii Egiptu w Polsce, opóźniony w stosunku do krajów zachodnioeuropejskich, dzieli się na 3 okresy: I — udział uczonych polskich w wykopaliskach obcych misji (T. Smoleński; 1911–13 P. Łada-Bieńkowski, K. Hadaczek, T. Wałek-Czernecki); II — okres działalności polskich ekspedycji archeologicznych pod kierunkiem K. Michałowskiego (do 1981), rozpoczęty polsko-francuskimi wykopaliskami w Idfu (1937–39); uzyskane wówczas zabytki stały się trzonem galerii sztuki egipskiej w Muzeum Narodowym w Warszawie; od 1957 są prowadzone wykopaliska w Tall al-Atrib; polscy specjaliści wzięli udział w akcji UNESCO ratowania przed zalaniem wodami Nilu zabytków nubijskich (Tafa, Dabod, Abu Simbel); od 1960 prowadzi się również badania w Aleksandrii (Kom el-Dikka), od 1961 — w Deir el-Bahari, 1961–64 w Faras, od 1965 — w Dongoli; III — kontynuacja i rozszerzenie zakresu badań przez polską szkołę archeologii śródziemnomorskiej: od 1972 prowadzonych w Kadaro, od 1987 — w Marina, 1987 — w Sakkara, polscy archeolodzy biorą udział w pracach wielu międzynarodowych misjach archeologicznych. Najwybitniejszym osiągnięciem polskiej archeologii śródziemnomorskiej są odkrycia w Faras, dzięki którym Muzeum Narodowe w Warszawie uzyskało unikatową kolekcję fresków wczesnochrześcijańskich, a Warszawa stała się siedzibą Międzynarodowego Ośrodka Badań Nubiologicznych. Działalność polskich badaczy pod kierownictwem K. Michałowskiego wysunęła polską szkołę archeologiczną na czoło nauki światowej; wyniki prac są publikowane w wydawnictwach i czasopismach specjalistycznych polskich i zagranicznych; w Warszawie znajduje się ośrodek badawczy, Zakład Archeologii Śródziemnomorskiej PAN, gromadzący dokumentację wykopalisk i przygotowujący do druku ich publikację.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia