Dumas Alexandre

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Dumas

[dümạ]

Alexandre , zw. Dumas ojciec, ur. 24 VII 1802, Villers-Cotterêts, zm. 5 XII 1870, Puys k. Dieppe,

ojciec Alexandre’a. Pisarz francuski, autor Trzech muszkieterów.

Urodził się 24 VII 1802 w Villers-Cotterêts. Był synem generała napoleońskiego, zapomnianego w okresie I Cesarstwa, wzrastał w trudnych warunkach materialnych. Żywy temperament i zamiłowanie do przygód przeszkodziły mu w zdobyciu systematycznego wykształcenia. W 1823 przyjechał do Paryża, gdzie dzięki poparciu dawnych przyjaciół ojca uzyskał pracę w kancelarii księcia Orleańskiego. Wtedy też rozpoczął twórczość dramatyczną (wielki sukces sztuki Henryk Walezy i jego dwór 1829, wystawienie polskie 1850, był zapowiedzią zwycięstwa romantyzmu w teatrze). Brał udział w rewolucji lipcowej 1830.

Powieści typu „płaszcza i szpady”

Początek powieściowym sukcesom dała walterskotowska trylogia z lat panowania Ludwika XIII i Ludwika XIV: Trzej muszkieterowie (1844, wydanie polskie 1846), Muszkieterowie w dwadzieścia lat później (1845, wydanie polskie 1846), Wicehrabia de Bragelonne (1848, wydanie polskie tomy 1–2 1849–51). Dumas był jednym z najbardziej płodnych i najczęściej wystawianych autorów swego czasu (300 tomów dramatów i powieści, pisanych często do spółki z innymi pisarzami, np. A. Maquetem — „fabryka A. Dumas i spółka”, jak pisali ówcześni krytycy). W 1847–51 kierował Théâtre Historique, gdzie wystawiał adaptacje własnych powieści. Z powodu ciągłych zatargów z wierzycielami emigrował do Belgii (1851–53), tam powstały jego Pamiętniki (tomy 1–22 1852–54, wybór polski 1960). W 1860, w czasie podróży po Morzu Śródziemnym, zetknął się z G. Garibaldim i wziął udział w jego wyprawie na Sycylię, w zamian za co otrzymał urząd kustosza muzeum w Neapolu (1860–64). Zmarł 5 XII 1870 w Puys koło Dieppe.

Dramaty romantyczne

Jednym z osiągnięć teatralnych Dumasa było wprowadzenie do dramatu tematyki współczesnej — sztuka Antony (1831, wystawienie polskie 1835), której bohater stał się ucieleśnieniem bohatera romantycznego, następnie m.in. Kean (1836, wystawienie polskie 1839; adaptacja J.P. Sartre’a 1953, wystawienie polskie pt. Geniusz i szaleństwo 1958). Powodzenie dramatom historycznym (np. Piekielna wieża 1832, wystawienie polskie 1834, Panna de Belle-Isle 1839, wystawienie polskie 1840) zapewniły: realistycznie zarysowane tło (koloryt lokalny), malownicze i wyrastające ponad przeciętność postaci powodowane gwałtownymi namiętnościami, żywe dialogi i trzymająca w napięciu akcja. Talentowi dramatycznemu Dumas zawdzięczał także ogromną popularność swych powieści przygodowych — zarówno typu „płaszcza i szpady”, gdzie losy fikcyjnych bohaterów rozgrywają się na tle wydarzeń historycznych (np. trylogia: Trzej muszkieterowie, Muszkieterowie w dwadzieścia lat później, Wicehrabia de Bragelonne; Królowa Margot 1845, wydanie polskie 1848; cykl Pamiętniki lekarza, m.in.: Józef Balsamo 1849, wydanie polskie 1890, Naszyjnik królowej 1849, wydanie polskie 1849, Anioł Pitou 1851, wydanie polskie 1890), jak i utworów o tematyce współczesnej, wzorowanych na Tajemnicach Paryża E. Sue (np. Hrabia Monte Christo 1845, wydanie polskie 1846).

Dumas stworzył model historycznej powieści przygodowej, której składniki — postaci pełne energii i siły, lecz dość schematyczne i nie pogłębione psychologicznie, szybka akcja, konstruowana wg zasad powieści w odcinkach (druk w prasie codziennej), przewaga dialogów nad partiami opisowymi, jednoznaczność ocen moralnych pozwalających czytelnikom identyfikować się z bohaterami — zostały później wykorzystane przez twórców popularnych seriali telewizyjnych i filmów przygodowych.