Deklaracja praw ludu pracującego i wyzyskiwanego,
manifest programowy bolszewików, napisany przez W. Lenina;
Deklaracja praw ludu pracującego i wyzyskiwanego
Encyklopedia PWN
proklamowała Rosję Republiką Rad i związkiem wolnych narodów — federacją nar. republik radzieckich; za cel władzy rad uznawała: zniesienie wyzysku i podziału społeczeństwa na klasy, zdławienie oporu „wyzyskiwaczy” (tj. właścicieli środków produkcji, w praktyce przeciwników polit.) i stworzenie socjalist. organizacji społeczeństwa. Potwierdzała zniesienie prywatnej własności ziemi, kontrolę robotniczą w fabrykach, scentralizowany zarząd gospodarką (sownarchoz) i nacjonalizację banków; wprowadzała obowiązek pracy; deklarowała utworzenie Armii Czerwonej; w dziedzinie polityki zagr. głosiła hasła walki o pokój, anulowania tajnych traktatów, poszanowania suwerenności narodów, zerwania z polityką kolonialną. Zgromadzenie Ustawodawcze 18 I (5 I starego stylu) 1918 po zignorowaniu deklaracji zostało rozpędzone na rozkaz Lenina jako kontrrewolucyjne; uchwaliły ją zjazdy rad 25 i 31 I, legalizując przewrót bolszewicki 7 XI (25 X starego stylu) 1917 i jego skutki; wraz z przyjęciem deklaracji zakończył się stan tymczasowości trwający w Rosji od rewolucji lutowej. Na V Zjeździe Rad tekst deklaracji włączono 10 VII 1918 do Konstytucji Ros. FSRR.
