Dania. Literatura
 
Encyklopedia PWN
Dania. Literatura.
Najstarszymi zabytkami piśmiennictwa duńskiego są napisy runiczne (IX–XII w.), a tekstami zapisanymi — zbiory praw i kronik z XIII w. (Gesta Danorum Saxo Grammaticusa 1208); oprócz łac. kronik powstawały w średniowieczu ballady i pieśni lud. (Folkeviser); pierwsza drukowana książka duńska pochodzi z 1495. Okres reformacji przyniósł rozwój literatury rel. w języku nar. (przekład Biblii 1550). Pod wpływem renesansu ukształtowała się także literatura świecka. Za twórcę nar. literatury duńskiej uchodzi komediopisarz L. Holberg, zw. Molierem Północy, tworzący pod wpływami oświecenia fr. i ang.; rozkwit literatury duńskiej przypada na okres romantyzmu, kiedy nastąpił zwrot do mitologii skand. i rozwój poczucia nar.; najwybitniejszym przedstawicielem romantyzmu duńskiego był poeta i dramaturg A. Oehlenschläger. W poł. XIX w. w literaturze duńskiej zaczęły się pojawiać tendencje realist. (twórczość J.L. Heiberga); N.F.S. Grundtvig (założyciel uniw. lud.) wprowadził do literatury nordyckie wątki hist.; do najwybitniejszych postaci okresu należał filozof i teolog, S. Kierkegaard (prekursor egzystencjalizmu); w latach 30. debiutował H.Ch. Andersen, który swymi baśniami wprowadził piśmiennictwo duńskie do literatury światowej. Atak na schyłkowy romantyzm z pozycji realizmu przeprowadził w Danii krytyk G. Brandes, skupiając wokół siebie takich pisarzy, jak H. Drachmann, K. Gjellerup, J.P. Jacobsen. Tendencje realist., niekiedy przekształcające się w naturalist., ustąpiły pod koniec XIX w. symbolizmowi, którego przedstawicielem w prozie był H. Bang, w poezji — J.J. Jørgensen i S. Claussen, w dramacie — H. Rode i G.J. Wied. Atmosfera schyłkowości i pesymizmu najsilniej zaznaczyła się w twórczości H. Pontoppidana. W latach 90. XIX w. nastąpiło w Danii pewne ożywienie społ., zwłaszcza wśród środowisk wiejskich; znalazło ono wyraz w twórczości pisarzy związanych z tzw. realizmem jutlandzkim (J. Aakjaer, M. Bregendahl, J. Knudsen, a zwłaszcza J.V. Jensen). Głównymi przedstawicielami duńskiego ekspresjonizmu byli T. Kristensen i O. Gelsted. W latach 30. XX w. w literaturze duńskiej nastąpił nawrót do realist. koncepcji estetycznej, wysunęła się na czoło powieść społ., której najwybitniejszym twórcą był M. Andersen-Nexø, ponadto: H. Scherfig, H. Wulff, W. Heinesen, H. Kirk. Oprócz tej literatury żywotny był nurt prozy mieszczańskiej o zabarwieniu psychol. (J. Paludan, H.Ch. Branner, M.A. Hansen). Osobną pozycję zajmowała twórczość K. Blixen, a także poet. powieści Farerczyków: J.F. Jacobsena i H. Brú. Różnorodna poezja tych lat odzwierciedlała ogólnoeur. kierunki artyst. i wyrażała niepokoje współczesnych (J.A. Schade, N. Petersen, G. Munch-Petersen). Odnowicielami tragedii stali się K. Munk, C.E. Soya i K. Abell. W literaturze duńskiej lat powojennych ścierały się 2 tendencje: pierwszą — określaną jako romant. — charakteryzowała ucieczka od rzeczywistości, znamienna dla dawnych pisarzy mieszczańskich; druga — realist., charakteryzowała twórczość gł. przedstawicieli dawnej prozy społ.; odnowa wyszła jednak od młodych, skupionych wokół pisma „Heretica” (1948–53), zachowujących dystans wobec przeszłości, także uciekających od rzeczywistości w rozważania filoz.-estetyczne (O. Sarvig, O. Wivel, T. Bjørnvig, F. Jaeger). W poł. lat 50. doszło do głosu nowe pokolenie (tzw. nowi moderniści), głoszące program odnowy w dziedzinie formy i społ. radykalizm (V. Sørensen, K. Rifbjerg, P. Seeberg, L. Panduro, B. Andersen, I. Malinovski); poszukiwania artyst. i filoz. tych różnych indywidualności, realizowane z pozycji subiektywnych, okazały się niezbieżne z procesami społ. i doprowadziły większość z nich do kolejnego przewartościowania estetycznego, nazwanego nowym realizmem, a upatrującego szansę literatury w kryt. spojrzeniu na współcz. stosunki społ. (Ch. Kampmann, H. Stangerup, H.J. Nielsen, Jens H. Sørensen, U. Dahlerup, S.A. Madsen). Najważniejsi twórcy nowej generacji to: P. Tafdrup, M. Strunge, P. Juul, M. Vizki, S. Balle, Ch. Hesselholdt.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia