Dalajlama XIV, bsTan-dzin-rgja-mc‘o, Tenzin Gyatso, ur. 6 VII 1935, Takc'er (pn.-wsch. Tybet),
duchowy i świecki przywódca Tybetańczyków;
Dalajlama XIV
Encyklopedia PWN
fot. K. Renik/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
pochodzący z rodziny prostego rolnika, 1937 odszukany i zidentyfikowany jako następca dalajlamy przez ludzi przeora klasztoru Sera; po zapłaceniu wysokiego okupu Ma Pu-fengowi, chińskiemu gubernatorowi prowincji C‘inghaj, 1939 został sprowadzony do Lhasy; po złożeniu pierwszych ślubowań zakonnych (1942) i po 8 latach studiów, 1950 został intronizowany jako D. XIV (w miesiąc po wkroczeniu do Tybetu wojsk Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej). W XI 1950 wraz z częścią rządu opuścił Lhasę, by z Gro-mo (na granicy z Sikkimem) śledzić dalszy przebieg wydarzeń. W I 1951 wrócił do Lhasy licząc na unormowanie koegzystencji z Chińczykami. Po 8 latach bezradnego przyglądania się poczynaniom Chin wobec Tybetańczyków zdecydował się na ucieczkę z kraju do Indii w III 1959. Od tego czasu żyje na wygnaniu, a siedzibą jego rządu na wychodźstwie jest Dharamsala w północno-zachodnich Indiach. Tam też znajduje się obecnie centrum życia politycznego, kulturalnego i religijnego Tybetańczyków. D. XIV odbył liczne podróże o charakterze dyplomatycznym bądź religijnym, prowadząc działalność na rzecz wolnego Tybetu. Jedną z najważniejszych inicjatyw D. było przedstawienie 1987 na Kapitolu w Waszyngtonie 5-punktowego planu pokojowego rozwiązania kwestii tybetańskiej (tzw. Buddyjska Karta Tybetu). W uznaniu jego zasług, stanowiących wzorcowy przykład stosowania zasad ahinsy; 1989 przyznano mu Pokojową Nagrodę Nobla, 2012 — Nagrodę Templetona; 2011 zrezygnował z funkcji polit. na rzecz wybieralnego przywódcy.
