Czesi,
naród tworzący podstawową ludność Czech (ok. 9,7 mln, 1998),
Czesi
Encyklopedia PWN
poza granicami duże skupiska w USA (ok. 550 tys.), Słowacji (ok. 65 tys.), Kanadzie (ok. 45 tys.), Francji, Niemczech; język czeski; chrystianizacja w IX w. z Zachodu. Ludność słow. napłynęła na te tereny (określane hist. nazwą łac. Bohemia) w V w. Były to plemiona Czechów, Chorwatów czeskich, Łuczan, Zliczan, Dudletów, Deczan, Pszowian. Po upadku państwa wielkomorawskiego, na przeł. IX i X w. zjednoczyły się wokół najsilniejszego plemienia — Czechów; powstało państwo z dyn. czeskich Przemyślidów na czele; od 2. poł. XII w. w obrębie Rzeszy; od 1526 podlegali władzy Habsburgów, później wchodzili w skład monarchii austro-węg. (do końca I wojny świat.). Od XVI w. nasilały się wyraźnie wpływy niem., zwłaszcza w wyższych warstwach społ.; kultura czeska oraz język przetrwały w warstwach ludowych. W XIX w. rozpoczął się proces odrodzenia nar., zainicjowany przez czeską inteligencję (początki nauki i literatury w języku czeskim), w wyniku którego ukształtował się współcz. naród czeski.
Czesi w Polsce. W II RP mieszkało 38 tysięcy Czechów (spis z 1931); gł. rolnicy w woj. wołyńskim (osiedlali się tam od 2. poł. XIX w.) oraz 4 tys. w woj. łódz., gł. w Zelowie (od pocz. XIX w.), przede wszystkim rzemieślnicy i robotnicy. Ludność czeska nie brała udziału w życiu polit. Polski, natomiast przywiązywała wielką wagę do zachowania tradycji oraz odrębności nar.; na Wołyniu istniały szkoły czeskiej, działała Czes. Macierz Szkolna i inne lokalne organizacje (m.in. Tow. Roln., Stowarzyszenie Sport. „Sokół”). Według spisu powszechnego z 2002 w Polsce mieszka 800 Czechów, gł. w Zelowie i okolicy; tworzą wspólnie ze Słowakami Tow. Społ.-Kult. Czechów i Słowaków (zał. 1957), wydają pismo „Żivot”.
