Czarnogóra. Historia
 
Encyklopedia PWN
Czarnogóra. Historia.
W I tysiącleciu p.n.e. ziemie ob. Cz. zamieszkiwały plemiona illiryjskich Dokleatów. W II w. została podbita przez Rzym (łac. Diocleia), stając się częścią prowincji Dalmacja. Od końca IV w. znalazła się w granicach cesarstwa wschodniorzymkiego (bizant.). W VII w. napływ Słowian z pn., w tym plemienia Dukljian, którzy utworzyli m.in. na ziemiach ob. Cz. odrębne państwo. W 1. poł. X w. zostało ono podbite przez władcę sąsiedniego państwa serb., Czasława z dyn. Wyszesławiczów; po jego śmierci (ok. 950) państwo Duklji — w którym miejsce centralne zajmowała żupa Zety — popadało w zależność na przemian od Bizancjum i Bułgarii. Stopniowo termin Zeta przyjął się jako nazwa państwa, a Duklja — miejscowości. W 1076 lub 1077 książę Michał zdobył dzięki poparciu Rzymu koronę królewską. Zeta obejmowała wówczas prawie całą dzisiejszą Cz. i pn. część Albanii. Utrzymała znaczenie za panowania Konstantego Bodina, syna Michała, a po jego śmierci (ok. 1101) pogrążyła się w walkach wewn.; osłabiona, w końcu XII w. została opanowana przez prawosł. serb. dynastię Nemaniciów i weszła w skład ich państwa. ok. 1360 Zeta odzyskała niezależność pod władzą kolejno dyn. Balšiciów (do 1421) i Cmojeviciów (do 1516).
W 1498–99 Zetę podbili Turcy Osmańscy, niezależność zachowały jedynie najbardziej niedostępne obszary w górach. W 1516 ostatni świecki książę (żupan) Durad V Cmojević przekazał władzę władyce Vladilowi Ośrodkiem walki z Turkami był od XVII w. prawosł. klasztor w Cetyni. Władycy tego klasztoru, wybierani z rodziny Petrowić-Niegosz (od 1697), stali się teokratycznymi władcami Cz.; 1852 Daniło Petrowić-Niegosz ogłosił się władcą świeckim i przyjął tytuł księcia. Po wojnie ros.-tur. 1877–78 Turcja uznała niepodległość Cz.; 1905 przyjęto konstytucję, a pięć lat później z poparciem Rosji władca Cz. ogłosił się królem. W 1912–13 Cz. wzięła udział w I wojnie bałkańskiej, uzyskując m.in. połowę sandżaku nowopazarskiego i dostęp do morza, jednak bez Szkodry, która stanowiła główny cel wojny. Podczas I wojny świat. okupowana przez Austro-Węgry.
W 1918 na fali tendencji zjednoczeniowych wśród Słowian Pd. Czarnogórcy przyłączyli się do nowo powstającego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (Królestwo SHS, od 1929 Królestwo Jugosławii), detronizując króla Mikołaja I. Jednakże 1919–24 trwały starcia z prokrólewskimi powstańcami. Od 1941 Cz. znalazła się pod okupacją wł.-niem., stając się jednocześnie silnym ośrodkiem ruchu oporu. Od 1945 jedna z republik związkowych Jugosławii, po rozpadzie SFRJ wraz z Serbią utworzyła 1992 Federalną Republikę Jugosławii (tzw. Nową Jugosławię). Polityka Serbii (zwłaszcza wspieranie Serbów w wojnie domowej w Bośni i Hercegowinie, czystki etniczne w Kosowie), która sprowadziła na Jugosławię sankcje ekon. i bombardowania lotnictwa NATO (III–VI 1999), wywołała w Cz. dążenia do zmiany umowy federacyjnej. W II 2003 w miejsce FRJ powstała konfederacja dwóch republik p.n. Serbia i Czarnogóra. Wzrost nastrojów niepodległościowych wśród mieszkańców Cz. doprowadził zwolenników pełnego oddzielenia od Serbii, kierowanych przez premiera M. Djukanovicia, do zwycięstwa w referendum powsz. 21 V 2006 (55,5% za) i proklamowania niepodległości Republiki Cz. przez parlament 3 VI; nowe państwo zyskało uznanie międzynar. i członkostwo w ONZ (28 VI), a pierwszym prezydentem został F. Vujanović, 2009 kandydat do członkostwa w NATO, 2012 rozpoczęcie rokowań akcesyjnych Cz. z UE..
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia