Czad. Historia

Czad. Historia.

Od schyłku I tysiąclecia n.e. w dolnym biegu rzeki Szari i Logone (południowy Czad) istniała kultura Sao, której pozostałością jest prawdopodobnie lud Kotoko. Stopniowo najdawniejsza ludność czarna mieszała się z nowymi grupami osadników (od VIII w. napływ ludności arabsko-berberskiej). W IX w. na północny wschód od jeziora Czad powstało państwo Kanem, którego szczyt rozwoju przypadł na XII–XIII w. Od przełomu I i II tysiąclecia Kanem znalazło się w zasięgu wpływów islamu, który stopniowo stał się religią państwową. W XVI w. pozycję Kanem przejęło państwo Bornu. Niemal nieprzerwana ciągłość istnienia silnych ośrodków państw. nad jeziorem Czad wynikała z faktu, iż był to najważniejszy południowy węzeł szlaków transsaharyjskich w środkowej części pustyni.

Na wschodzie Czadu w XIV w. uformowało się państwo Wadaj, które w XVIII w. było dominującą siłą w tym regionie, natomiast w centralnej części kraju, na wschód od jeziora Czad, powstało muzułmańskie państwo Bagirmi. Północna część kraju, wskutek pustynnienia, była znacznie mniej atrakcyjna dla osadnictwa i nie uformowały się tam ośrodki władzy państwowej. W XIX w. państwa czadyjskie okres rozkwitu miały już za sobą i występowały tam liczne konflikty wewnętrzne. Wykorzystując słabość ich aparatu państwowego, podporządkował je sobie wódz Rabih az-Zubajr i zbudował państwo obejmujące niemal cały południowy Czad, opierając swoją pozycję na transsaharyjskim handlu niewolnikami.

W 1900 Czad stał się kolonią francuską, 1910 włączony do Francuskiej Afryki Równikowej. Podczas II wojny światowej był jedną z baz operacyjnych Wolnej Francji. W 1958 uzyskał status autonomicznej republiki, członka Wspólnoty Francuskiej, a od 1960 niepodległość i członkostwo ONZ.

Początkowo, za prezydenta F.N. Tombalbaye, politycznie i gospodarczo dominowało plemię Sara. Trwające od 1963 antyrządowe wystąpienia, 1965 przerodziły się w zbrojny konflikt między muzułmańską Północą a chrześcijańsko-animistycznym Południem. Od 1966 działaniami Północy kierował Front Wyzwolenia Narodowego Czadu (Frolinat). Francja udzielała pomocy w tłumieniu ruchów partyzanckich, od początku lat 70. nasilonych (z pomocą Libii). W 1975 doszło do wojskowego zamachu stanu — szefem państwa i rządu został gen. F. Malloum; od 1978 prowadzący nieudane próby polityki pojednania narodowego. Po rozbiciu Frolinat (rywalizacja między H. Habré i G. Oueddei), powstały inne ugrupowania partyzanckie. W 1979 11 ugrupowań utworzyło koalicyjny Rząd Jedności Narodowej (z Oueddei na czele). Od 1982, w wyniku ofensywy wojskowej wspartej przez USA i Francję, rządy sprawował Habré. Ale trwające nadal walki spowodowały podział Czadu na 2 strefy wpływów wzdłuż 15 równoleżnika i dalsze umiędzynarodowienie konfliktu (mediacje OJA i ONZ). Dzięki pojednawczej polityce Habré wzmocnił swoją pozycję i 1989, po zawarciu układu pokojowego z Libią, został wybrany na prezydenta w wyborach powszechnych. W XII 1990 po wojskowym zamachu stanu I. Déby’ego, władzę przejęła Tymczasowa Rada Państwa. Na mocy Karty Narodowej z II 1991 powołano rząd (szefem rządu i prezydentem został Déby) oraz Radę Republiki (zamiast Rady Państwa). Trwały konflikty etniczne między ludnością arabską a chrześcijańsko-animistycznym Południem, także walki między oddziałami rządowymi a zwolennikami obalonego H. Habré. W 1992 Déby zezwolił na działalność partii politycznych. Nową konstytucję zaaprobowano w referendum narodowym 1996. Wybory prezydenckie 1996, 2001, 2006 i 2011 wygrał Déby. Mimo formalnego wprowadzenia ustroju demokratycznego sytuacja polityczna Czadu pozostawała niestabilna. Znaczna część kraju była kontrolowana przez rebeliantów, wspieranych przez rząd Sudanu, którzy m.in. II 2008 podjęli nieudaną próbę zdobycia Ndżameny. Ostateczne wygaszenie konfliktu nastąpiło w 2010.