Cyrus II Starszy
 
Encyklopedia PWN
Cyrus II Starszy, gr. Kýros, z dynastii Achemenidów, data ur. nieznana, zm. 529 p.n.e.,
twórca imperium achemenidzkiego rozciągającego się od Azji Mniejszej po Azję Centralną.
Kalendarium
Data urodzenia nieznana. Był synem Kambyzesa I, króla Anszan. W 558 został królem plemienia perskiego osiadłego w okolicach Pasargady, rozpoczął budowę zespołu pałacowego w Pasargady (obecnie Maszhad-e Murghab w Iranie), którą dokończył Dariusz Wielki.
Podboje
W 550 zwyciężył ostatniego króla Medów, swego dziadka Astiagesa i zajął jego stolicę Ekbatanę, która odtąd zaczęła mu służyć jako strategiczna stolica północna. Prawdopodobnie 549 zajął Suzę, stolicę Elamu, do 546 podbił wschodnie prowincje Iranu. Liczne miasta garnizonowe (wśród nich słynne Cyropolis, zniszczone później przez Aleksandra III Wielkiego), strzegły północnej granicy imperium Cyrusa na rzece Jaksartes (Syr-Daria). Na południu Wyżyny Irańskiej Cyrus dotarł do doliny rzeki Helmand, gdzie miejscowa ludność dostarczyła żywności jego wycieńczonej długotrwałym błądzeniem po pustyni armii. Późniejsze teksty wskazują, że przekroczył rzekę Kabul (Gandhara). Zaniepokojony jego sukcesami król Lidii, Krezus, zaatakował 547 Kapadocję; bitwa, którą stoczyły armia lidyjska i perska nad rzeką Halys, nie została rozstrzygnięta — Cyrus zdobył stolicę Lydii Sardes po 14 dniach oblężenia. Kontrola nad Lidią (Azja Mniejsza) umożliwiła mu przejęcie zwierzchnictwa nad greckimi poleis w Jonii.
Około 545 rozpoczął podbój wschodniego Iranu (Arii, Drangiany, Baktrii, Sogdiany, Arachozji, Margiany i Gedrozji) — dzisiejszych terytoriów Pakistanu i Afganistanu. W 539 zajął Babilon, witany przez kapłanów boga Marduka przeciwnych władzy ostatniego króla nowobabilońskiego Nabonida, którego oskarżano o zaniedbanie kultu Marduka na rzecz Sina.
Król sprawiedliwy
Wydarzenia poprzedzające zdobycie Babilonu, wejście Cyrusa do miasta i jego dbałość o główne świątynie bóstw babilońskich, opisano na tzw. cylindrze Cyrusa. Jako władca Babilonu Cyrus przejął też kontrolę nad zdobyczami Babilonii, łącznie z Palestyną, pozwolił ponad 40 tysiącom Żydów babilońskich (niewola babilońska), na powrót do Palestyny i odbudowę Świątyni Jerozolimskiej. Źródła babilońskie i żydowskie przekazują kanoniczny obraz Cyrusa, „króla sprawiedliwego”, wyzwoliciela, pełnego tolerancji wobec wierzeń i obyczajów swych nowych poddanych. Cyrus nie zwalczał tradycji kulturowych podbijanych ludów, lecz czynił z nich element oficjalnej monarszej ideologii. W Księdze Izajasza mówi się o nim jako o „pomazańcu Pańskim”.
Wydał bardzo liberalny jak na swoje czasy zbiór praw. Ziemie, które opanował, oddawał pod zarząd namiestników dysponujących władzą cywilną i wojskową, co być może dało początek satrapiom.
Ostatnią jego wyprawą była kampania przeciw Massagetom do Azji Środkowej, w czasie której 529 p.n.e. zginął. Według przekazu Herodota pokonała go królowa Tomyris. Jego syn i następca — Kambyzes, sprowadził ciało ojca do Pasargady i złożył w grobowcu wzniesionym za życia Cyrusa Starszego w pobliżu zespołu pałacowego.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Pasargady, grobowiec Cyrusa II Wielkiego, VI w. p.n.e. (Iran)fot. B. Kaim/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia