Canova Antonio

Canova

[kanọwa]

Antonio , ur. 1 XI 1757, Possagno k. Treviso, zm. 13 X 1822, Wenecja,

włoski rzeźbiarz, rysownik, malarz i architekt.

Urodził się 1 XI 1757 w Possagno koło Treviso. Początkowo był uczniem swego dziadka, później rzeźbiarzy weneckich. W Wenecji studiował rysunek z aktu w akademii i rysował z odlewów gipsowych w Palazzo Farsetti, gdzie na paradnych schodach znalazły się jego 2 marmurowe Kosze z owocami (1774). Po konkursie w akademii weneckiej (1775) pracował dla miejscowych zleceniodawców, m.in. G. Faliera (Orfeusz i Eurydyka 1775–77). W końcu 1779 wyjechał na dalsze studia do Rzymu, odwiedził też Neapol, Pestum, Salerno, Pompeje i Casertę; w Rzymie patronami Canovy byli ambasador wenecki i bratanek papieża Klemensa XIII (grobowiec w Bazylice Św. Piotra 1783–92); 1781 otrzymał 3-letnie stypendium senatu weneckiego; znalazł się wówczas w kręgu artystów, starożytników, znawców i krytyków sztuki będących zwolennikami klasycyzmu.

Twórczość dojrzała

Dziełem w pełni ukazującym wielkość Canovy i jego nowatorstwo był pomnik nagrobny Klemensa XIV (1783–88 — Santi Apostoli, Rzym), który zyskał sobie niezwykle pochlebne opinie u współczesnych. Prace Canovy z lat 80. to prawie naturalnej wielkości posągi i grupy rzeźb z nagimi postaciami w eleganckich pozach, np. Henryk Lubomirski jako Eros (1787–89 — Zamek w Łańcucie), Kupidyn budzący Psyche (1783–93 — Luwr, Paryż, replika — Ermitaż, Petersburg). Z 1787–92 pochodzi cykl reliefów ze scenami z życia Sokratesa oraz z Iliady, Odysei i Eneidy, w których rzeźbiarz, w klarownym stylu, odwoływał się do greckich tradycji. W 1790 władze Wenecji zleciły Canovie wykonanie pomnika Tycjana; nie zrealizowanym projektem artysta zapoczątkował nowy typ pomnika nagrobnego, którego realizacją był grobowiec Marii Krystyny austriackiej (1798–1805 — kościół Augustianów, Wiedeń; rysunek przygotowawczy w Fundacji im. Ciechanowieckich w Warszawie). Podróż, którą zaczął w Wiedniu, kontynuował w Pradze, Dreźnie, Berlinie i Monachium; po powrocie do Rzymu został członkiem Accademia di San Luca (1800) i generalnym inspektorem sztuk pięknych i budowli papieskich (1802); wykonany wówczas posąg Zwycięskiego Perseusza ustawiono obok Apolla belwederskiego.

Największy rzeźbiarz przełomu XVIII i XIX wieku

Był najsławniejszym rzeźbiarzem w Europie, a jego pracowitość pozwalała na realizacje licznych zamówień, zwłaszcza portretowych (np. Napoleon jako Mars 1803–06); do najsławniejszych należy Paulina Borghese jako zwycięska Wenus (1804–09 — Galeria Borghese, Rzym). Realistyczne portrety z tego okresu ustąpiły później miejsca idealizowanym głowom, posągom i grupom rzeźbiarskim: Venus Italica (1804–12), Parys (1807–12), Trzy Gracje (1815–17), Mars i Wenus (1815–22). Pod koniec życia Canova zaprojektował w Possagno świątynię wzorowaną na starożytnych budowlach centralnych, która stała się również jego mauzoleum (metopy ze scenami ze Starego Testamentu i Nowego Testamentu z 1820–22). Od ok. 1780 malował też obrazy, np. Opłakiwanie Chrystusa (1798–99). Jego rysunki i szkice (Museo Correr w Wenecji i muzeum w Bassano del Grappa) stanowią ważne źródło wiedzy o procesie twórczym artysty. Canova rzeźbił głównie w marmurze, znane są też modele terakotowe i woskowe. W swej sztuce łączył klasyczną harmonię z pięknem i wdziękiem idealizowanego ciała ludzkiego. Zmarł 13 X 1822 w Wenecji.

Canova Antonio, Nagrobek Marii Krystyny Austriackiej, kościół Augustianów, Wiedeń

Canova Antonio, Zwycięski Perseusz, 1802 — Museo Pio-Clementino, Watykan

Canova Antonio, Amor i Psyche, 1783–93 — Luwr, Paryż

Canova Antonio, Trzy Gracje, 1816 — Ermitaż, Petersburg

Canova Antonio, Tezeusz walczący z Centaurem, 1805–19 — Kunsthistorisches Museum, Wiedeń