Brazylia. Warunki naturalne

Brazylia. Warunki naturalne.

Około 60% pow. kraju zajmuje rozległa Wyż. Brazylijska, złożona z wielu płaskowyżów, pasm i masywów górskich, opadająca stromą krawędzią na południowy wschód ku O. Atlantyckiemu. Na północ od Wyż. Brazylijskiej rozciąga się obszerna aluwialna Niz. Amazonki, pocięta siecią licznych rzek, miejscami zabagniona. Ogranicza ją od północy Wyż. Gujańska (Neblina, wys. 3014 m, najwyższy szczyt kraju), której większa część leży poza granicami kraju.

Klimat. Brazylii odznacza się zróżnicowaniem regionalnym; na Niz. Amazonki równikowy wilgotny, z roczną sumą opadów do 4000 mm (w zachodniej części niziny) i średnimi miesięcznymi temp. 25–28°C. Większość obszaru Wyż. Brazylijskiej oraz Wyż. Gujańska ma klimat podrównikowy, wilgotny, z roczną sumą opadów 1000–2000 mm; w północno-wschodniej części Wyż. Brazylijskiej, stanowiącej najsuchszy region Brazylii, klimat równikowy suchy, ze średnią roczną sumą opadów (w dolinie dolnego biegu rz. Săo Francisco) poniżej 500 mm i z częstymi posuchami. Na południowym krańcu Brazylii występuje klimat podzwrotnikowy mor. o rocznej sumie opadów do ok. 1800 mm i średnich miesięcznych temp. od ok. 13°C w lipcu do ok. 24°C w styczniu. Wody lądowe. Terytorium Brazylii należy do zlewiska O. Atlantyckiego. Brazylia ma dobrze rozwiniętą sieć rzeczną. Główny system rzeczny tworzy Amazonka, odwadniająca ok. 57% pow. kraju. Do innych ważnych rzek należą Parana (częściowo na granicy z Paragwajem) i Săo Francisco, których dorzecza zajmują odpowiednio po ok. 10 i 7% pow. kraju; na rzekach liczne wodospady (m.in. Iguaçu); największe jez.: Patos i Mirim, w południowo-wschodniej części kraju.

Świat roślinny Brazylii, podobnie jak klimat, jest bardzo zróżnicowany. Około 65% pow. zajmują formacje leśne; Niz. Amazonki i południowe stoki Wyż. Gujańskiej pokrywają bujne, wilgotne lasy równikowe (selwas) z licznymi cennymi gat. drzew (mahoniowiec, kauczukowiec, orzesznica wyniosła i in.); Wyż. Brazylijską zajmują sawanny (campos) z lasami galeriowymi w dolinach rzek; północno-wschodnią część Wyż. Brazylijskiej porastają suche lasy formacji caatinga; w południowej Brazylii występują lasy araukariowe.

Świat zwierzęcy. Fauna Brazylii jest bardzo specyficzna i charakterystyczna dla tej części neotropikalnej krainy, jaką zajmuje obszar Brazylii; szczególnie bogata w dorzeczu Amazonki; w lasach równikowych, bagnach i na sawannach żyją małpy szerokonose, leniwce, tapiry, pekari, aguti, paka, mrówkojady, także drapieżniki, m.in. jaguar, ocelot, oraz liczne nietoperze; bogactwo ptaków — kolibry, papugi, bławatniki, kusaki; gady — aligatory, kajmany, legwany, gekony, grzechotniki, żółwie; płazy — rzekotki, salamandry bezpłucne, grzbietoród, diabeł błotny; w rzekach bogactwo ryb, w tym dużo endemitów, np. arapaima, prapłaziec, piranie; szczególnie bogata fauna bezkręgowców, zwłaszcza owadów, m.in. drapieżne mrówki Eciton; na sawannach fauna znacznie uboższa, m.in.: jeleń pampasowy, mara, wiskacza, wilk grzywiasty, a z ptaków — nandu.

W Brazylii jest 28 parków nar. i rezerwatów o lącznej pow. 455 tys. km^2, — najbardziej znane to Iguaçu i Serra de Capivara (wpisane na Listę Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr.), Paulo Afonso, Sete Quedas, Itatiaia i Tocantins.

Iguaçu, wodospad, na granicy Argentyny i Brazylii.

Mato Grosso, północne stoki (Brazylia)