| Najważniejsze fakty z historii biochemii
|
| 1770–74 |
J. Priestley (niezależnie od K.W. Scheelego) odkrył tlen i wykazał, że jest on produkowany przez rośliny i zużywany przez zwierzęta |
| 1770–79 |
K.W. Scheele wyizolował glicerol z oliwy, z materiału biologicznego kwas cytrynowy, mlekowy, moczowy |
| 1773 |
G.F. Rouelle wydzielił mocznik z moczu |
| 1780–89 |
A.L. Lavoisier wyjaśnił oddychanie komórkowe jako proces utleniania |
| 1783 |
L. Spallanzani wykazał trawiące działanie soku żołądkowego na mięso (białka), wysunął teorię, że jest to proces chemiczny |
| 1804 |
N.T. de Saussure przeprowadził pierwszy bilans stechiometryczny przemiany gazowej w fotosyntezie; udowodnił, że roślina pobiera azot nie z powietrza lecz z gleby |
| 1805 |
L.N. Vauquelin i P.J. Robiquet pierwsi wyizolowali aminokwas asparaginę |
| 1828 |
F. Wöhler po raz pierwszy zsyntetyzował związek organiczny — mocznik z nieorganicznej substancji |
| 1833 |
A. Payen i J.F. Persoz postulowali centralne znaczenie enzymów w biologii |
| 1836–39 |
J.J. Berzelius, J. Liebig wyjaśnili fermentację jako proces enzymatyczny |
| 1838 |
G.J. Mulder przeprowadził pierwsze systematyczne badanie białek |
| 1850–55 |
C. Bernard wyizolował z wątroby glikogen i udowodnił, że jest on przekształcany do glukozy występującej we krwi |
| 1862–64 |
J.P. Sachs dowiódł, że skrobia powstaje w wyniku fotosyntezy |
| 1864 |
E.F. Hoppe-Seyler pierwszy wykrystalizował białko hemoglobinę |
| 1869 |
J.F. Miescher wykrył kwasy nukleinowea
|
| 1872 |
E.F.W. Pflüger udowodnił, że tlen jest używany przez wszystkie tkanki zwierząt |
| 1877 |
W.F. Kühne zaproponował termin enzymy dla odróżnienia enzymów od bakterii |
| 1886 |
Mc Munn odkrył histohematyny (później zw. cytochromami) |
| 1890 |
F. Hofmeister wykrystalizował pierwsze białko (albumina jaj) |
| 1893 |
W.F.W. Ostwald podał definicję katalizatora, wg której enzymy są katalizatorami w sensie fizykochemicznym |
| 1897 |
E. i H. Buchnerowie odkryli, że fermentacja może przebiegać w bezkomórkowych ekstraktach z drożdży, tłumaczyli ją jako proces enzymatyczny |
| 1897– 1901 |
L. Marchlewski i M. Nencki odkryli podobieństwo budowy chemicznej barwnika roślin, chlorofilu i barwnika krwi, hemu |
| 1902 |
E. Fischer i F. Hofmeister wykazali, że białka mają budowę polipeptydową |
| 1903 |
C. Neuberg po raz pierwszy zastosował termin „biochemia” |
| 1905 |
F. Knoop odkrył enzymatyczny rozkład kwasów tłuszczowych zw. β-oksydacją Knoopa (β-oksydacja kwasów tłuszczowych) |
| 1905 |
E.H. Starling wprowadził termin hormony |
| 1909 |
Ph.A.Th. Levene stwierdził obecność cukru rybozy w niektórych kwasach nukleinowych (tj. w RNA)a
|
| 1911–12 |
K. Funk wprowadził termin witamina, wyizolował pierwszą witaminę — B1
|
| 1912 |
O.H. Warburg postulował „ferment oddechowy” aktywujący tlen i odkrył znaczenie żelaza w procesie oddychania |
| 1912–22 |
H.O. Wieland postulował teorię utleniania biologicznego (oddychania komórkowego) jako odwodornienia |
| 1913 |
L. Michaelis i L.M. Menten stworzyli teorię kinetyki reakcji enzymatycznych |
| 1922 |
L. Ružička wysunął hipotezę izoprenu jako prekursora wielu substancji naturalnych |
| 1925 |
D. Keilin odkrył istnienie cytochromów (ponownie), badania jego dały podstawy wiedzy o oddychaniu komórkowym |
| 1925 |
W.N. Haworth wyjaśnił budowę monosacharydów i glikozydów |
| 1925–30 |
Ph.A.Th. Levene wyjaśnił budowę nukleotydów i wykazał, że są one jednostkami strukturalnymi kwasów nukleinowych |
| 1925–30 |
Th. Svedberg skonstruował ultrawirówkę i opracował metodę wyznaczania masy cząsteczkowej substancji wielkocząsteczkowych (m.in. białek) |
| 1926 |
J.B. Summer wydzielił po raz pierwszy (w stanie czystym) enzym ureazę i udowodnił, że jest to białko |
| 1928–33 |
O.H. Warburg wyjaśnił znaczenie żelaza w procesie oddychania i budowę cytochromu jako żelazoporfiryny |
| 1929 |
Ph.A.Th. Levene odkrył w kwasach nukleinowych, które nie zawierały rybozy (tj. w DNA), inny cukier — deoksyrybozęa
|
| 1929 |
K. Lohmann odkrył adenozynotrifosforan ATP (tzw. nietrwały fosforan) |
| 1932 |
H.A. Krebs i K. Henseleit odkryli i opisali syntezę mocznika w organizmie, tzw. mocznikowy cykl Krebsa |
| 1933 |
G.G. Embden, O. Meyerhof, J.K. Parnas podali nowy opis przebiegu glikolizy i fermentacji alkoholowej, zw. schematem Embdena–Meyerhofa–Parnasa |
| 1933 |
D. Keilin wyizolował cytochrom C i opracował podstawy mechanizmu oddychania komórkowego |
| 1934 |
D. Bernal wykazał przydatność promieniowania X w badanich strukturalnych makrocząsteczek, np. białeka
|
| 1935 |
A.N. Belozersk po raz pierwszy wyizolował w czystej postaci DNAa
|
| 1935 |
W.M. Stanley po raz pierwszy wykrystalizował wirusa (mozaiki tytoniowej) |
| 1935 |
R. Schoenheimer i D. Rittenberg pierwsi zastosowali znakowanie izotopowe w badaniu metabolizmu pośredniego sacharydów i tłuszczów |
| 1935 |
W.C. Rose odkrył pierwszy egzogenny aminokwas — treoninę |
| 1935–36 |
V. Euler, H. Theorell, O.H. Warburg wyizolowali koenzymy NAD i FAD oraz odkryli współzależność między witaminami i koenzymami |
| 1935–36 |
O.H. Warburg i V. Euler wyodrębnili nukleotydy pirymidynowe i opisali ich budowę i działanie |
| 1937 |
H.A. Krebs, F. Knoop i C. Martius sformułowali cykl reakcji enzymatycznych, zw. cyklem Krebsa lub cyklem kwasu cytrynowego, i wskazali na związek cyklu z tlenowym oddychaniem komórkowym |
| 1938 |
A. Braustein i M.G. Kritzmann odkryli odwracalną reakcję przenoszenia grup aminowych –NH2 z aminokwasu na ketokwas — tzw. transaminację, która umożliwia biosyntezę różnych aminokwasów w organizmie żywym |
| 1939 |
W. Belitser, J. Cybakowa, H.M. Kalckar odkryli fosforylację oksydacyjną |
| 1939–41 |
F. Lipmann postulował pogląd, że ATP jest związkiem makroergicznym i odgrywa główną rolę w procesach przenoszenia energii |
| 1941 |
H.W. Florey i E.B. Chain otrzymali pierwszy antybiotyk — czystą krystaliczną penicylinę, rozpoczęli jej produkcję na skalę przemysłową oraz zastosowali w leczeniu |
| 1944 |
O.T. Avery, M. McCarty i C.H. MacLeod wyjaśnili proces transformacji u bakterii i stwierdzili, że jest spowodowana przez DNA, co pozwoliło uznać DNA za czynnik dziedzicznościa
|
| 1944 |
F. Sanger wykorzystał nową metodę — chromatografię — do oznaczenia sekwencji aminokwasów w cząsteczce insuliny izolowanej z wołua
|
| 1947–51 |
F.A. Lipmann, M. Kamen, N.O. Kaplan wyizolowali i określili budowę i rolę koenzymu A oraz acetylo-koenzymu A (tzw. czynnego octanu) |
| 1948 |
W.C. Schneider, G.H. Hogeboom wprowadzili metodę wirowania różnicowego do izolowania fragmentów komórkowych |
| 1952 |
L.C. Pauling i E.J. Corey zaproponowali model cząsteczki białka w postaci α-helisy |
| 1952 |
E. Chargaff ustalił, że w DNA stosunek ilościowy zasad: adeniny do tyminy (A : T) oraz guaniny do cytozyny (G : C) wynosi zawsze 1 |
| 1952 |
J.L.A. Brachet wysunął sugestię, że RNA odgrywa ważną rolę w syntezie białeka
|
| 1952–54 |
P.C. Zemecnik i współpracownicy ustalili, że miejscem biosyntezy białek są cząsteczki rybonukleoproteinowe, zw. później rybosomami |
| 1953 |
F. Dickens, B.L. Horecker i O.H. Warburg opisali szereg reakcji prowadzących do rozkładu glukozy zw. cyklem pentozofosforanowym (pentozowym) |
| 1953 |
J.D. Watson i F.H.C. Crick podali model struktury przestrzennej DNAa
|
| 1954 |
F. Sanger ustalił strukturę insulinya
|
| 1957 |
A. Kornberg odkrył polimerazę DNAa
|
| 1958 |
M.S. Meselson, F.W. Stahl wykazali, że DNA replikuje się w sposób semikonserwatywnya
|
| 1959 |
S. Ochoa i A. Komberg wyjaśnili mechanizm biosyntezy DNA i RNAa
|
| 1959–71 |
W.E. Sutherland odkrył znaczenie ATP w procesie regulacji hormonalnej |
| 1960 |
P. Mitchell sformułował teorię chemiosmotyczną tłumaczącą sposób, w jaki energia wytwarzana w łańcuchu oddechowym jest wykorzystywana do oksydacyjnej fosforylacji ADP do ATP |
| 1961 |
F. Jacob, J. Monod odkryli istnienie informacyjnego RNA (mRNA) oraz przedstawili model regulacji działania genów |
| 1963 |
F. Jacob, J. Monod, J.P. Changeux odkryli allosteryczne hamowanie enzymów |
| 1965 |
R.W. Holley i Zachau ze współpracownikami przeprowadzili pierwsze wyznaczenia sekwencji kwasów nukleinowych |
| ok. 1966 |
M.W. Nirenberg, R.W. Holley i H.G. Khorana rozszyfrowali kod genetycznya
|
| 1967 |
M. Gellert odkrył ligazę DNA |
| 1968–70 |
W. Arber, H. Smith, D. Nathans odkryli enzymy restrykcyjne i określili mechanizm ich działania, dając podstawy inżynierii genetyczneja
|
| 1970 |
H.M. Temin i D. Baltimore odkryli u retrowirusów odwrotną transkryptazęa
|
| 1970–72 |
H.G. Khorana przeprowadził pierwszą chemiczną syntezę naturalnego genu bakteryjnegoa
|
| 1975 |
E. Southern opracował metodę umożliwiającą wykrywanie specyficznych sekwencji DNA (Southern blotting) |
| 1977 |
W. Gilbert (wraz z A. Maxamem) oraz F. Sanger opracowali niezależnie od siebie dwie różne techniki szybkiego ustalania sekwencji zasad w DNA, co znacznie rozszerzyło wiedzę na temat reakcji chemicznych zachodzących w komórkacha
|
| 1980 |
P. Berg i współpracownicy jako pierwsi dokonali połączenia DNA dwóch różnych organizmów — faga λ i wirusa SV40, dając początek pracom z inżynierii genetycznej |
| 1985 |
M.S. Brown, J.L. Goldstein wyjaśnili mechanizm regulacji metabolizmu cholesterolu, dając nowe możliwości leczenia i zapobiegania miażdżycy |
| 1990 |
J.M. Lehn, U. Koert i M. Harding zsyntetyzowali nową klasę związków chemicznych, tzw. nucleohelicates, które imitują strukturę podwójnej helisy DNA |
| 1998 |
R.F. Furchgott, L.J. Ignarro i F. Murad odkryli rolę cząsteczek tlenku azotu (NO) w układzie sercowo-naczyniowym |
Wydarzenia szczególnie istotne dla rozwoju biotechnologii.
