Biblia
 
Encyklopedia PWN
Biblia,
zbiór ksiąg świętych w judaizmie i chrześcijaństwie.
Dzieli się na Stary Testament (święte księgi judaizmu) i na Nowy Testament.
Podział
Katolickie wydania Biblii obejmują 73 księgi (46 Starego Testamentu i 27 Nowego Testamentu), protestanckie — 66 (39 i 27), Biblia hebrajska uznawana w judaizmie liczy 39 ksiąg. Księgi Starego Testamentu wg kolejności w wydaniach katolickich to: księgi zwane historycznymi: Rodzaju, Wyjścia, Kapłańska, Liczb, Powtórzonego Prawa (Pięcioksiąg czyli Prawo), Jozuego, Sędziów, Rut, 1 i 2 Samuela, 1 i 2 Królewska, 1 i 2 Kronik, Ezdrasza, Nehemiasza, Tobiasza, Judyty, Estery, 1 i 2 Machabejska; księgi dydaktyczne (mądrościowe): Hioba, Psalmów, Przysłów, Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Mądrości, Syracha; księgi prorockie: proroków większych — Izajasza, Jeremiasza, Lamentacje, Barucha, Ezechiela, Daniela oraz 12 proroków mniejszych — Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Nahuma, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza, Malachiasza; Nowy Testament zawiera: 4 EwangelieMateusza, Marka, Łukasza, Jana oraz Dzieje Apostolskie, listy świętego Pawła, List do Hebrajczyków, listy powszechne, Apokalipsę św. Jana. Tytuły ksiąg biblijnych pochodzą z reguły od tłumaczy lub kopistów, osoby wskazane w tytule nie muszą być autorami; rękopisy biblijne dzieliły zwykle tekst na perykopy, od XVI w. w wydaniach drukowanych stosuje się umowny podział na krótkie, numerowane rozdziały i wiersze (wersety), wyróżniając perykopy śródtytułami.
Teksty oryginalne
Z 46 ksiąg Starego Testamentu 39 zostało napisanych w języku hebrajskim (z fragmentami aramejskimi), 7 pozostałych zaś zachowało się w języku greckim (księgi deuterokanoniczne). Cały Nowy Testament powstał w języku greckim. Najstarsze fragmenty Starego Testamentu mogły być zapisane już ok. X w. p.n.e., ale większość ksiąg powstała w V–II w. p.n.e. Nowy Testament niemal w całości powstał w 2. połowie I w. Księgi biblijne są znane z odpisów późniejszych niż oryginały.
Przekłady
Starożytne: Starego Testamentu w języku greckim (Septuaginta), Starego Testamentu w języku aramejskim (targumy), chrześcijańskie przekłady łacińskie (Vetus Latina, Wulgata) oraz przekłady na języki: syryjski (Peszitta), koptyjski, etiopski, ormiański, gocki, arabski, starosłowiański. Nowożytne: reformacja zapoczątkowała falę nowych przekładów na języki narodowe (choć istniały one już wcześniej, np. J. Wycliffa); najbardziej są znane przekłady M. Lutra na język niemiecki i Biblia Króla Jakuba (Authorized Version) w języku angielskim; przekłady protestanckie były dokonywane z języków oryginalnych, natomiast przekłady katolickie z Wulgaty. W czasach współczesnych tłumacze opierają się na tekstach oryginalnych, ustalonych przez nowe wydania krytyczne Biblii; przekłady Biblii są najczęściej pracą zbiorową, nierzadko międzywyznaniową (przekłady ekumeniczne). Obecnie Biblia jest przełożona na niemal wszystkie języki świata, a jej rozpowszechnianie jest popierane przez wszystkie Kościoły chrześcijańskie.
Biblia jako księga religijna. Biblia zawiera zasadnicze prawdy wiary chrześcijańskiej: o Bogu, Jezusie Chrystusie, Duchu Świętym, stworzeniu świata i człowieka, naturze człowieka, grzechu, zbawieniu, działaniu Boga w historii, łasce, wierze, powstaniu i naturze Kościoła, przeznaczeniu świata i człowieka. Wierzący uważają Biblię za Słowo Boże, Objawienie, prawdę przekazaną ludziom przez Boga; jako taka Biblia jest wolna od błędu i pozostaje autorytatywną wykładnią treści wiary. Za autora Biblii chrześcijanie uznają Boga, co nie wyklucza autorstwa ludzkiego, które wyraża się w języku, pojęciach, realiach, gatunkach literackich właściwych mentalności historycznie określonych społeczności ludzkich; droga do zrozumienia religijnych treści Biblii prowadzi przez zrozumienie jej ludzkiego języka i intencji jej autorów. Religijne ruchy fundamentalistyczne głoszą często koncepcję Biblii jako księgi podyktowanej ludziom przez Boga i wymagającej dosłownego odczytywania (z pominięciem reguł krytycznych). Biblia jest księgą religijnej społeczności Kościoła ukształtowanej jeszcze przed spisaniem jej ksiąg, Kościół ustalił kanon biblijny; z drugiej strony treści zawarte w  Biblii były głównym bodźcem dla ukształtowania się owej wspólnoty religijnej w okresie poprzedzającym utrwalenie Biblii na piśmie. Biblia jest uważana za normatywne i autorytatywne źródło zasad wiary i moralności chrześcijańskiej. Kościoły protestanckie akcentują wyłączność Biblii jako źródła wiary (zasada sola Scriptura), podczas gdy Kościół katolicki głosi, że źródłem tym jest Tradycja, czyli przekaz wiary w Kościele od jego początków — przy czym Biblia stanowi zasadniczą część tej Tradycji. W dawniejszym sformułowaniu (częstym także w prawosławiu) mówiono o 2 źródłach wiary: Biblii i Tradycji. Kontakt z  Biblią jest istotnym składnikiem życia religijnego w chrześcijaństwie i judaizmie. Teksty Biblii zajmują uprzywilejowane miejsce w modlitwie, są czytane i komentowane w liturgii; Kościoły chrześcijańskie i tradycja żydowska zalecają wyznawcom stałą lekturę Biblii; Pismo Święte stanowi też inspirację dla wielu nowych ruchów religijnych.
Wpływ cywilizacyjny
Biblia wywarła zasadniczy wpływ na wiarę i praktykę judaizmu i chrześcijaństwa, a tym samym na całą cywilizację zachodnią. Można wyodrębnić zwłaszcza wielki wpływ Biblii na sztukę europejską: malarstwo i rzeźbę (motywy biblijne dominowały w sztuce średniowiecza, a częściowo renesansu i baroku), muzykę (śpiew gregoriański, utwory np. G.F. Händla, J.S. Bacha, F. Mendelssohna), literaturę (apokryfy, literatura i teatr średniowiecza, inspiracja dla poezji, zwłaszcza barokowej i romantycznej, w XX w. np. P. Claudel, F. Mauriac, J. Steinbeck, P. Lagerkvist, M. Bułhakow). Z dawnej literatury polskiej można wymienić twórczość: M. Reja, J. Kochanowskiego, P. Skargi, F. Karpińskiego, biblijne stylizacje u A. Mickiewicza i J. Słowackiego, z nowszej — utwory Z. Kossak, J. Dobraczyńskiego, R. Brandstaettera, Cz. Miłosza, A. Kamieńskiej.
Wydania krytyczne:
Biblia Hebraica Stuttgartiensia (1977), Septuaginta (t. 1–2, 1935, oprac. A. Rahlfs), The Greek New Testament (wyd. 3. 1975).
Michał Wojciechowski
Bibliografia
Podręczna encyklopedia biblijna, red. E. Dąbrowski, t. 1–2, Poznań 1959–61;
Wstęp do Nowego Testamentu, Poznań 1969;
W.J. Harrington Klucz do Biblii, Warszawa 1982;
A. Läpple Od egzegezy do katechezy, Warszawa 1986;
Wstęp ogólny do Pisma Świętego, wyd. 2, Poznań 1986;
Słownik teologii bibilijnej, wyd. 3, Poznań 1990;
H. Langkammer Wprowadzenie do Ksiąg Nowego Testamentu, Wrocław 1992;
Wstęp do Starego Testamentu, red. R. Rubinkiewicz, Poznań 1996.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Biblia z Grandal, Stworzenie i grzech pierworodny, (Tours, ok. 840)fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Biblia z opactwa w Bury Saint Edmunds, miniatura przedstawiająca sceny z życia Mojżesza, ok. 1135 — Corpus Christi College, Cambridge fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Gutenberg Johannes, karta pierwszej drukowanej Biblii, ok. 1455 fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Balbus Johannes, Catholicon, ok. 1482, Strasburg (Francja) — Biblioteka Diecezjalna im bpa Jana Bernarda Szlagi w Pelpliniefot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Maiestas Domini z Biblii Karola Łysego, ok. 845 — Bibliothèque nationale, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia