Bangladesz. Historia

Bangladesz. Historia.

Do 1947 terytorium obecnego państwa Bangladesz stanowiło wschodnia część indyjskiej prowincji Bengal, w której przewagę mieli wyznawcy islamu. Po podziale Indii Brytyjskich 1947–71 należało do Pakistanu (Pakistan Wschodni). W 1971, po czteroletniej walce pod kierownictwem Ligi Ludowej o autonomię wschodniej części Pakistanu, po wyborach parlamentarnych, w których Liga Ludowa zdobyła największą liczbę mandatów, partia ta zażądała secesji Bangladeszu. Prezydent Yahya Khan bezskutecznie próbował stłumić siłą ruch niepodległościowy. W IV 1971 powstał pierwszy rząd Bangladeszu na wygnaniu. Armia indyjska wspomogła partyzantkę bengalską, wkraczając 4 XII 1971 na teren Bengalu Wschodniego. 16 XII armia pakistańska skapitulowała. Władzę przejęła Liga Ludowa. kierowana przez M. Rahmana. Przyjęta XII 1972 konstytucja uznała świeckość, demokrację, wolność i socjalizm za filary państwowości Bangladeszu. Założenia nowej polityki gospodarczej, opracowane przez Narodową Radę Ekonomiczną, były wzorowane na Indiach (planowanie, nacjonalizacja, interwencjonizm państwowy), ale szły jeszcze dalej w kierunku etatyzmu, ze względu na wysokie społeczne oczekiwania. Tymczasem w słabo uprzemysłowionym i przeludnionym Bangladeszu brak rodzimego kapitału, trudności w znalezieniu rynków zbytu, napięcia społeczne wynikłe z secesji i wojny domowej pogłębiły kryzys gospodarczy, a nieudolność i korupcja rodzimej władzy anarchizowały społeczeństwo. Od 1972 Bangladesz należy do ONZ i Wspólnoty Narodów.

Powszechne rozczarowanie niepodległością obróciło się przeciwko osobie M. Rahmana, zamordowanego VIII 1975, i rządom Ligi Ludowej. Przez następne 15 lat władzę sprawowało wojsko utrzymujące stan wyjątkowy; przywódcy wojskowi usiłowali zapewnić sobie legitymizację przez tworzenie własnych partii politycznych. Ich program gospodarczy był bardziej pragmatyczny niż M. Rahmana — dokonano reprywatyzacji sektora państwowego, prowadzono roboty publiczne. Bangladesz zwrócił się ku bogatym państwom muzułmańskim, otrzymując wsparcie finansowe za cenę rezygnacji ze świeckiego charakteru państwa. Względna stabilizacja pod rządami gen. H. Ershada od 1982 (obniżenie inflacji i wzrost inwestycji), nie zmieniła antyrządowych nastrojów społecznych, co znajdowało wyraz w wybuchach niezadowolenia i żądaniu przywrócenia demokracji. Bezrobocie i niski poziom życia, zależność od pomocy gospodarczej stały się też podłożem dla nastrojów antyindyjskich, zwłaszcza gdy w Asamie wybuchły zamieszki skierowane przeciwko emigrantom z Bangladeszu. Odżył też zadawniony spór o przydziały wody z Gangesu.

Uporczywa walka 2 koalicji politycznych o przywrócenie demokracji parlamentarnej zmusiła XII 1990 prezydenta Ershada do rezygnacji, po masowych protestach społecznych (w których szczególnie aktywne były bojówki studenckie). W 1991 odbyły się wybory do parlamentu, w których zwyciężyła Narodowa Partia Bangladeszu kierowana przez Khaledę Zia (kolejna premier Bangladeszu, wdowa po Ziaur Rahmanie, prezydencie 1975–81). W 1992 Indie przyznały Bangladeszowi korytarz do enklaw Dahagram i Angarpota (porozumienie 1974) oraz korytarz łączący Bangladesz z Nepalem ułatwiający handel. Nastąpiła poprawa stosunków z Chinami i USA. Wybory 1996 wyniosły do władzy Ligę Ludowa z premier Hasina Wajed (córkę M. Rahmana), prowadzącą bardziej prorynkową politykę gospodarczą. W X 2001 odbyły się kolejne wybory parlamentarne, które wygrała koalicja z udziałem fundamentalistów islamskich — na czele rządu stanęła ponownie była premier Khalida Zia. Narastający kryzys polit.-gosp. i protesty społ. uniemożliwiły przeprowadzenie wyborów 2006; rząd tymczasowy ekonomisty F. Ahmeda wprowadził 2007 stan wyjątkowy. W wyborach XII 2008 zwyciężyła Liga Lud. (premier Hasina Wajed).