Bacciarelli Marcello
 
Encyklopedia PWN
Bacciarelli
[baczcziarẹlli]
Marcello Wymowa, ur. 16 II 1731, Rzym, zm. 5 I 1818, Warszawa,
malarz włoski, nadworny malarz Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Kalendarium
Urodził się 16 II 1731 w Rzymie. Kształcił się w pracowni M. Benefiala w Rzymie. Od 1750 działał na dworze Augusta III w Dreźnie, gdzie m.in. rysował kopie obrazów w Galerii Królewskiej; malował także portrety. W 1756 przybył wraz z dworem Augusta III do Warszawy; 1763 otworzył w Zamku Królewskim własne atelier. W 1764 wyjechał do Wiednia, gdzie na polecenie cesarzowej Marii Teresy portretował jej rodzinę; w tym czasie przyjął stanowisko nadwornego malarza Stanisława Augusta Poniatowskiego; od 1766 osiadł na stałe w Warszawie.
W służbie Stanisława Augusta Poniatowskiego
Na zlecenie króla próbował zorganizować akademię sztuk pięknych, co zakończyło się powstaniem Malarni na Zamku Królewskim, skupiającej artystów uczących się pod kierunkiem Bacciarellego i tworzących dla króla; 1768 otrzymał indygenat szlachecki; 1786 objął stanowisko Generalnego Dyrektora Budowli Królewskich. W 1787 odbył na polecenie Stanisława Augusta roczną podróż do Włoch. Uzyskał tytuł honorowego członka Akademii w Rzymie, Bolonii, Wenecji, Wiedniu i Berlinie. Jako nadworny malarz, pełnomocnik, doradca artystyczny i przyjaciel króla, kierował dekoracją wnętrz zamków Ujazdowskiego i Królewskiego; był współtwórcą królewskiej galerii malarstwa i wykonawcą polityki artystycznej monarchy. Po abdykacji Stanisława Augusta (1795) sprawował opiekę nad jego zbiorami, a po jego śmierci kierował sprawami spadkowymi króla. W 1808 został mianowany korespondencyjnym członkiem TPN; 1817 otrzymał stanowisko profesora i honorowego dziekana Oddziału Nauk i Sztuk Pięknych Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Zmarł 1818 w Warszawie.
Portrety
Bacciarelli zasłynął jako utalentowany portrecista króla, jego rodziny, osobistości związanych z dworem i polskiej arystokracji. Jego spuścizna artystyczna, oceniana na ponad 200 portretów, zawiera wiele replik autorskich i kopii warsztatowych. Najwcześniejszy, sygnowany portret namalowany w Polsce to wizerunek I. Lubomirskiej (1757— Muzeum Narodowe, Warszawa, replika z lat 70.). Inne znane portrety to m.in.: Autoportret z synami Fryderykiem i Franciszkiem (1766–70 — Muzeum Narodowe, Warszawa; szkice tamże), Autoportret w stroju polskim (lub Autoportret w konfederatce, po 1787 — Muzeum Narodowe, Warszawa, Muzeum Narodowe, Kraków), portret J. Manteuffla (ok. 1790, Muzeum Narodowe, Poznań), Portret Stanisława Augusta z klepsydrą (1793 — Muzeum Narodowe, Warszawa; znany z wielu replik). Znaczna część to portrety reprezentacyjne, wzorowane na francuskich inscenizowanych portretach en gala, m.in.: Portret Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym, ok. 1768–71 (jedna z replik autorskich w Zamku Królewskim w Warszawie), portret M. Poniatowskiego (1790 — Zamek Królewski, Warszawa), portrety M.J. Wandalina Mniszcha i U. Mniszchowej (oba 1797–98).
Obrazy o wymowie alegorycznej
Ponadto Bacciarelli był autorem wielu malowideł dekoracyjnych, które służyły gloryfikacji władcy i przekazywały koncepcję idealnych rządów opartych na pokoju i sprawiedliwości. W Zamku Królewskim w Warszawie wykonał: w Pokoju Marmurowym — 23 wizerunki królów polskich (wraz z J.B. Plerschem, ok. 1771) i iluzjonistyczne malowidło plafonowe Wieczność (oryginalne zniszczone 1939; obecnie rekonstrukcja z 1982); w Pokoju Audiencjonalnym Starym — malowidło plafonowe stanowiące apoteozę pokojowych rządów króla Rozkwit Sztuk, Nauk, Rolnictwa i Handlu pod opieką Geniusza Polskiego (1777, oryginał niezachowany; obecnie rekonstrukcja), 4 alegoryczne supraporty przedstawiające uniwersalne cnoty idealnego władcy — Męstwo, Sprawiedliwość, Wiarę, Rozwagę (1775–77), owalne portrety rodziców króla; w Sypialni Króla 4 supraporty o tematyce zaczerpniętej ze Starego Testamentu (1772–73); w Sali Balowej malowidło plafonowe Rozdział czterech żywiołów (1779–81); w Sali Rycerskiej 10 owalnych portretów wybitnych osobistości i 6 monumentalnych płócien ilustrujących wydarzenia z historii Rzeczypospolitej (1781–86). Dekoracje w pałacu Na Wodzie w Łazienkach Królewskich obejmują: w Sali Kompanii (zwanej Salą Salomona) — malowidło plafonowe Sen Salomona (1791) oraz 2 obrazy i fasety (1793) również przedstawiające sceny z życia króla Salomona; w kopule centralnie usytuowanej Rotundy — 4 tonda symbolizujące Sprawiedliwość, Łaskawość, Mądrość i Męstwo (1795). Bacciarelli malował również sceny ze współczesnej historii Polski, m.in.: Nadanie Konstytucji Księstwu Warszawskiemu (oryginał z 1811 zaginął, szkic olejny Muzeum Narodowe, Warszawa), Posłuchanie młynarza (1771, oryginał zaginiony; kopia m.in. F.A. Lohrmanna, Muzeum Narodowe, Warszawa).
Bacciarelli — indywidualista?
Bacciarelli był wprawdzie artystą dworskim, dostosowującym się do gustu i wymagań monarchy, zachował jednak swój indywidualny styl. Dążenie do realizmu i przekazania cech psychologicznych modela uchroniło go od przesadnej stylizacji malowanych portretów. W podobiznach mężczyzn ulegał niekiedy inspiracji portretem sarmackim. Pod wpływem klasycyzmu rozbudowane tła wczesnych obrazów, wzorowanych na francuskich portretach oficjalnych, ustępują miejsca uproszczonej kompozycji, ograniczonej liczbie akcesoriów i ujednoliconej, jasnej tonacji barwnej. W wizerunkach z lat 80., zwłaszcza kobiecych, jest widoczne oddziaływanie ówczesnego portretowego malarstwa angielskiego. Pedagogiczna działalność Bacciarellego przyczyniła się do powstania narodowej szkoły malarstwa polskiego w końcu XVIII w. Do jego uczniów należeli m.in.: J. Kosiński, W. Lesseur-Lesserowicz, S. Marszałkiewicz, A. Rajecka, J. Wall, Z. Vogel.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Warszawa, Gabinet Marmurowy Zamku Królewskiego fot. W. Kryński/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bacciarelli Marcello, Pokój chocimski, ok. 1782–83 — Zamek Królewski w Warszawie fot. T. Żółtowska-Huszcza/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bacciarelli Marcello, Izabella z Czartoryskich Lubomirska, 1757 — Muzeum Narodowe, Warszawafot. T. Żółtowska-Huszcza/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bacciarelli Marcello, Nadanie konstytucji Księstwu Warszawskiemu przez Napoleona I w 1807, 1809–11 — Muzeum Narodowe, Warszawafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Warszawa, willa Bacciarellego na ul. Bagatela, fotografia z lat 30. XX w.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bacciarelli Marcello, Portret Króla Stanisława Augusta w kapeluszu z piórami fot. T. Żółtowska-Huszcza/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia