Azja

Azja,

część świata obejmująca 4/5 powierzchni Eurazji, największego kontynentu na kuli ziemskiej, na półkulach wschodniej (bez Półwyspu Czukockiego) i północnej (bez części Archipelagu Malajskiego);

Powierzchnia: 44,4 mln km²

Skrajne punkty: najdalej wysunięty na północ: Czeluskin (104°18′E, 77°43′N); najdalej wysunięty na południe: Piai (103°31′E, 1°16′N); najdalej wysunięty na wschód: Dieżniowa, Przylądek (169°40′W, 66°05′N); najdalej wysunięty na zachód: Baba (26°04′E, 39°29′N)

Ludność: ogółem — 4 044,7 mln; gęstość zaludnienia — 91 os/km² (2008)

Liczba państw: 51 (2006)

Największe miasta: Karaczi — 14 mln (2006); Delhi — 12 mln (2008); Bombaj — 12,8 mln (2005); Seul — 10,4 mln (2008); Stambuł — 10,3 mln (2008); Szanghaj — 13,6 mln (2006); Kanton — 9,5 mln (2006); Wuhan — 9,1 mln (2006); Dżakarta — 8,6 mln (2008); Tokio — 8,4 mln (2008)

Strefy klimatyczne: biegunowy morski, biegunowy kontynentalny, podbiegunowy morski, podbiegunowy kontynentalny, podbiegunowy wybitnie kontynentalny, umiarkowany chłodny kontynentalny, umiarkowany chłodny morski, umiarkowany ciepły morski, umiarkowany ciepły kontynentalny, umiarkowany przejściowy, umiarkowany chłodny skrajnie kontynentalny, umiarkowany ciepły wybitnie kontynentalny suchy, umiarkowany ciepły kontynentalny skrajnie suchy, umiarkowany chłodny kontynentalny o cechach monsunowych, umiarkowany pośredni o cechach monsunowych, umiarkowany ciepły morski o cechach monsunowych, umiarkowany przejściowy o cechach monsunowych, podzwrotnikowy morski, umiarkowany ciepły wybitnie morski o cechach monsunowych, podzwrotnikowy suchy, kontynentalny, podzwrotnikowy suchy, kontynentalny (odmiana górska), podzwrotnikowy wybitnie kontynentalny (odmiana górska), podzwrotnikowy morski o cechach monsunowych, podzwrotnikowy pośredni o cechach monsunowych, zwrotnikowy wilgotny, zwrotnikowy suchy, zwrotnikowy suchy, zwrotnikowy wybitnie suchy, zwrotnikowy wilgotny (odmiana monsunowa), zwrotnikowy pośredni między wilgotnym a suchym kontynentalnym, równikowy suchy (odmiana monsunowa), równikowy wilgotny (odmiana monsunowa), równikowy wybitnie wilgotny (odmiana monsunowa)

Największe wyspy: Borneo (736 tys. km²), Sumatra (425 tys. km²), Honsiu (227,9 tys. km²), Celebes (189,2 tys. km²), Jawa (125,9 tys. km²), Luzon (104,7 tys. km²)

Największe rzeki: Jangcy (długość — 6 380 km, pow. dorzecza — 1,8 mln km²), Huang He (długość — 5 464 km, pow. dorzecza — 752,4 tys. km²), Mekong (długość — 4 500 km, pow. dorzecza — 810 tys. km²), Lena (długość — 4 400 km, pow. dorzecza — 2,5 mln km²), Irtysz (długość — 4 248 km, pow. dorzecza — 1,6 mln km²), Ob (długość — 3 650 km, pow. dorzecza — 3 mln km²), Jenisej (długość — 3 487 km, pow. dorzecza — 2,6 mln km²), Saluin (długość — 3 200 km, pow. dorzecza — 325 tys. km²), Amur (długość — 2 824 km, pow. dorzecza — 1,9 mln km²), Ganges (długość — 2 510 km, pow. dorzecza — 1 mln km²), Angara (długość — 1 779 km, pow. dorzecza — 1 mln km²), Tarym (długość — 2 000 km, pow. dorzecza — 1 mln km²)

Największe jeziora: Aralskie, Jezioro (powierzchnia — 17 tys. km²), Bajkał (powierzchnia — 31,5 tys. km²), Bałchasz (powierzchnia — 17 tys. km²), Kara Bogaz Goł (powierzchnia — 18 tys. km²), Issyk-kul (powierzchnia — 6,3 tys. km²)

Pustynie: Gobi, Rub al-Chali, Ar-, Kara-kum, Kyzył-kum, Thar, Takla Makan, Syryjska, Pustynia, Daszt-e Lut, Nefud, Wielki, Słona, Wielka Pustynia, Thal

Udział pustyń i półpustyń: pustynie — 20,2%, półpustynie — 16,9%, pozostałe ziemie — 62,9%

od Ameryki Północnej jest oddzielona Cieśniną Beringa, od Afryki — Kanałem Sueskim i Morzem Czerwonym, od Europy — cieśninami: Bosfor, Dardanele i morzem Marmara; umowna granica między Azją i Australią przebiega między Archipelagiem Malajskim i Nową Gwineą; umowna granica lądowa z Europą biegnie wzdłuż wschodnich podnóży Uralu (na długości ok. 3000 km), rzeką Embą, brzegiem Morza Kaspijskiego i Obniżeniem Kumsko-Manyckim do Morza Czarnego; od północy Azję oblewa Ocean Arktyczny, od zachodu — Morze Śródziemne, od wschodu — Ocean Spokojny, od południa — Ocean Indyjski; powierzchnia 44,4 mln km² (łącznie z Morzem Kaspijskim) — ok. 30% powierzchni lądowej Ziemi; skrajnymi punktami lądowej części Azji są przylądki: Czeluskin 77°43 N, Piai 1°16 N, Baba 26°04 E, Dieżniowa 169°40 W; największa rozciągłość południkowa 8400 km, równoleżnikowa 8590 km.

Wełnianka pochwowata (Eriophorum vaginatum)

Jemen, starasowane stoki pod uprawy nawadniane

Darchacka, Kotlina (Mongolia)

Bajkał, przylądek Chaboj na wyspie Olchon (Rosja).

Laos, uprawa ryżu

Orangutany na wyspie Borneo (Indonezja)

Bubka Siergiej, ur. 1963, tyczkarz ukr., 6–krotny mistrz świata (1983–97), mistrz olimpijski (1988), pierwszy skoczył ponad 6 metrów.

Amarapura, most U Bein z drzewa tekowego przeznaczony dla pieszych (Birma)

Sziraz, mauzoleum (Iran)

Taksila, fragment ruin uniwersytetu zbudowanego przez Aśokę, III w. p.n.e. (Indie)

Czyngis-chan dzieli imperium pomiędzy swych synów, indyjska miniatura, ok. 1596 — Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork

Lijiang, posąg Mao w centrum miasta, Yunnan

Inskrybowana pieczęć stemplowa z Harappy, początek II tysiąclecia p.n.e.

Bosfor, most Fatih Sultan Mehmet (Turcja)

Astana, widok od strony rzeki Iszym (Kazachstan)

Tien-szan

Cedr libański, Cedrus libani (Liban)

Tygrys syberyjski, Panthera tigris altaica.

Indus, dolina górnego biegu rzeki w górach Ladakh

Jak, Bos mutus

Hongkong, widok od strony zatoki (Chiny)

Amur (Rosja)

Kaukaz Wielki, podnóże Elbrusu (Azja)

Karakorum (Pakistan)

Everest, Mount, na granicy Nepalu i Chin (Azja)

Bombaj, dworzec kolejowy Victoria Terminus (Indie)