Azja. Historia. Od starożytności do podbojów kolonialnych

Azja. Historia. Od starożytności do podbojów kolonialnych.

Na terenie Azji, w dorzeczu wielkich rz.: Tygrysu i Eufratu, Indusu, Brahmaputry i Huang He powstały najstarsze kultury i organizmy państw., oddziałujące na rozwój cywilizacji europejskiej. W IV tysiącl. p.n.e. Sumerowie utworzyli w Mezopotamii silne państwo o wysokiej kulturze. W II tysiącl. p.n.e. powstała Babilonia (największy rozkwit za panowania Hammurabiego 1792–50 p.n.e.) i Asyria. W XVI w. p.n.e. indoeur. Hetyci założyli państwo w Kapadocji. W III tysiącl. p.n.e. w dolinie Indusu istniała wysoko rozwinięta, przedaryjska kultura Mohendżo Daro i Harappa. Na przeł. III i II tysiącl. p.n.e. Arjowie przez Kaukaz przybyli do Iranu i Mezopotamii, następnie zajęli Pendżab, opanowali dolinę Gangesu i Dekan. W I tysiącl. p.n.e. na obszarze Indii wykształciła się bogata kultura, promieniująca na Archipelag Malajski, Kambodżę, północny i środkowy Wietnam oraz Laos. We wschodniej Azji kształtowała się (od ok. IV tysiącl. p.n.e.) kultura chiń., oddziałująca na rozwój kultur Korei, Japonii i Mandżurii. W VIII i VII w. p.n.e. wybrzeża Azji Mniejszej skolonizowali Grecy. W VI w. p.n.e. w południowo-zachodniej Azji ukształtowało się państwo perskie, rozbite 331 p.n.e. przez Aleksandra III Wielkiego; w I w. p.n.e. południowo-zachodnia Azja została podbita przez Rzymskie Zjednoczone przez islam plemiona arabskie stały się od VII w. n.e. twórcami nowej kultury i olbrzymiego imperium. W IV w. ludy tur.-mong. (Hunowie, Awarowie i in.) rozpoczęły wędrówkę, przenosząc się ze swych siedzib w południowej Syberii i Mongolii na zachód; dotarły one do Azji Środkowej, a następnie aż do Europy (Hunowie). Turcy seldżuccy, posuwając się w X–XI w. na zachód, zajęli Persję, Azerbejdżan, Armenię, Mezopotamię, Syrię, Palestynę, z Azji Mniejszej wyparli Bizancjum i dotarli do Dardaneli. W XII i XIII w. zjednoczone przez Czyngis-chana plemiona mong. podbiły Syberię, Turkiestan, Chiny (przyjmując kulturę chiń.); 1223 zadały książętom ruskim klęskę nad Kałką, zagrażając Europie Wschodniej, 1258 rozbiły imperium arabskie. W XIV w. na terenach Azji Mniejszej powstało państwo Turków osmańskich, szybko przekształcone w silne imperium, które przetrwało do XX w. (Turcja). W XVI w. Indie zostały podbite przez mong. władcę Babura, twórcę państwa Wielkich Mogołów (przetrwało do XIX w.).