Austro-Węgry
 
Encyklopedia PWN
Austro-Węgry,
państwo dualistyczne powstałe na przełomie 1867 i 1868 w wyniku przekształcenia cesarstwa austriackiego, na zasadzie równouprawnienia Austrii i Węgier, połączonych unią realną pod dynastią habsbursko-lotaryńską.
Wspólne były: osoba monarchy (cesarz Austrii i król Węgier), polityka zagraniczna, wojsko, finanse, waluta i obszar celny; odrębne — konstytucje, rządy i parlamenty. Austriacka część monarchii nosiła oficjalną nazwę: Królestwa i Kraje reprezentowane w Radzie Państwa, potocznie Przedlitawia (Cislitawia); część węgierska (Kraje Korony świętego Stefana) była zwana Zalitawią (Translitawia); monarchia składała się: 1) z krajów cesarstwa austriackiego: Dolna i Górna Austria, Salzburg, Styria, Karyntia, Kraina, Tyrol, Vorarlberg, Gorycja, Gradiska, Triest, Istria, Dalmacja, Czechy, Morawy, Śląsk, Galicja i Lodomeria, Bukowina; 2) z krajów Korony węgierskiej: Węgry, Siedmiogród, Chorwacja, Slawonia, Fiume (Rijeka); 3) z okupowanych od 1878 i anektowanych 1908 Bośni i Hercegowiny. Ogółem ok. 677 tysięcy km2, 52,8 mln mieszkańców (1914). Austro-Węgry były drugim co do obszaru państwem (po Rosji) na kontynencie europejskim; stan gospodarczy obu części Austro-Węgier, oraz  poszczególnych ich krajów, był nierównomierny; ekonomika Austro-Węgier jako całości wykazywała znaczne opóźnienie w stosunku do innych rozwiniętych krajów Europy i Stanów Zjednoczonych; rozwój gospodarczy hamowały liczne przeżytki feudalne, broniąca ich polityka ekonomiczna ziemiaństwa oraz zależność od kapitału zagranicznego (głównie niemieckiego). Po wyparciu Austrii z Niemiec i Włoch (przegrane wojny 1859 i 1866) pozostała Austro-Węgrom jedynie możliwość ekspansji w kierunku Bałkanów, co powodowało narastanie antagonizmu między Austrią a Rosją; w tej sytuacji nastąpiło zbliżenie między Austro-Węgrami a Niemcami (berliński kongres 1878, trójprzymierze). Aneksja Bośni i Hercegowiny 1908 wywołała napięcie w stosunkach z Serbią i jej protektorką — Rosją. Zabójstwo arcyksięcia Franciszka Ferdynanda 1914 (sarajewski zamach) stało się bezpośrednim powodem wybuchu I wojny światowej, w której Austro-Węgry wzięły udział jako główny sojusznik Niemiec. Niepowodzenia wojenne pogłębiły kryzys Austro-Węgier, wzmogły dążenia odśrodkowe narodów słowiańskich oraz opozycję wewnętrzną. W 1918 Austro-Węgry rozpadły się, a na ich obszarze powstały państwa narodowe (traktat w Saint-Germain-en-Laye).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Franciszek Józef I przyjmuje Wilhelma II i delegację niemieckich książąt, 1908, obraz F. von Matscha — Schönbrunn fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia