Attyla
 
Encyklopedia PWN
Attyla
[gockie, ‘ojczulek’],
data ur. nieznana, zm. 453,
wódz Hunów od 434, najpotężniejszy z władców barbarzyńskich atakujących cesarstwo rzymskie.
Cytat
Kalendarium
Data urodzenia nieznana.
Hunowie w Europie
Przodkowie Hunów pod koniec I w. n.e. opuścili swoje koczowiska w dzisiejszej Mongolii Wewnętrznej i rozpoczęli wędrówkę na zachód; w połowie IV w. Hunowie dotarli do Wołgi, a kilkadziesiąt lat później do Dniestru, zmuszając do ucieczki ludy Alanów, Ostrogotów i Wizygotów, które z kolei wdarły się na ziemie cesarstwa rzymskiego; w latach 80. IV w. Hunowie dotarli na Wielką Nizinę Węgierską i na niej osiedli. Już 395 podjęli łupieżczą wyprawę (obchodząc Morze Czarne) na azjatyckie ziemie cesarstwa wschodniego. Święty Hieronim zapisał wówczas: „Napełnili całą ziemię mordem i paniką, gdy przemykali wszędzie na swych rączych koniach”. W następnych latach stali się zagrożeniem przede wszystkim dla bałkańskich ziem cesarstwa wschodniego, żądając za pokój daniny w złocie.
Początek rządów Attyli
Attyla był synem Mundzuka, jednego z wodzów Hunów; po śmierci ojca (434) dzielił władzę z bratem Bledą; ich podstawową troską było zdobycie złota na zakup żywności i zapewnienie lojalności przywódców klanów, na które dzielili się Hunowie; początkowo relacje Attyli i Bledy z cesarstwem były poprawne, ale już w latach 441–443 bracia złupili kilka miast na Bałkanach i do powrotu nad Dunaj skłonił ich dopiero okup. W 445 Attyla zabił brata i odtąd samodzielnie rządził ziemiami podporządkowanymi Hunom, które rozciągały się od Morza Kaspijskiego po Ren.
„Bicz Boży”
W 447 Attyla ruszył na Konstantynopol i miał pewne szanse wedrzeć się do miasta, gdyż jego potężne fortyfikacje częściowo zniszczyło trzęsienie ziemi; zdołano jednak odbudować mury i Hunowie nie przystąpili do oblężenia, zwłaszcza że cesarz Teodozjusz II wypłacił im okup i zobowiązał się do uiszczania corocznej daniny. Pretekstu do najgroźniejszej wyprawy Attyli, tym razem na ziemie cesarstwa zachodniego, dostarczyła 450 siostra cesarza Walentyniana III, Honoria; za pomoc w zdobyciu władzy zaproponowała wodzowi Hunów małżeństwo i jako posag połowę ziem, nad którymi miałaby panować; Attyla wysłał do cesarza posłów, domagając się, żeby dopuścił Honorię do współrządów, a kiedy nadeszła odmowna odpowiedź, zdecydował się uderzyć. Wiosną 451 potężne siły Hunów ruszyły na zachód, ominęły Trewir, zdobyły Metz, Troyes (gdzie tamtejszemu biskupowi Lupusowi Attyla miał powiedzieć, że jest „biczem Bożym”) i obległy Orlean; na odsiecz miastu pospieszyli Aecjusz i król Wizygotów, Teodoryk. Do bitwy doszło 21 VI 451 na Polach Katalaunijskich, prawie 50 km za Orleanem; po zapadnięciu zmroku walki ustały, a nazajutrz rano Hunowie zdecydowali się na odwrót. Nie byli jednak pobici, gdyż w następnym roku Attyla przedsięwziął wyprawę na Akwileję (którą po dwumiesięcznym oblężeniu zdobył i złupił) oraz miasta w dolinie Padu; kiedy Hunowie zdobyli Mediolan przed Attylą pojawił się papież Leon I i skłonił go (zapewne okupem), by opuścił Italię.
Śmierć Attyli i upadek Hunów
Wiosną 453 jego kolejną żoną została piękna księżniczka Ildico, córka któregoś z wasali; według ówczesnych źródeł Attyla miał umrzeć w noc poślubną na skutek krwotoku. Zgodnie z tradycją Hunów grób wodza został ukryty.
Attyla we współczesnych mu i późniejszych przekazach został przedstawiony jako sprawca rzezi i zniszczeń na masową skalę; zresztą sam jego wygląd (opisany przez bizantyńskiego dyplomatę Priscusa) miał budzić strach i odrazę. Mimo tak niekorzystnej reputacji nie można odmówić Attyli znacznych talentów wojskowych i politycznych; panował jednak nad ludem, który nie był jeszcze zdolny do stworzenia państwa i po jego śmierci zarówno imperium Hunów, jak i oni sami szybko zniknęli z kart historii.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Algardi Alessandro, Papież Leon Wielki i Attyla, płaskorzeźba z bazyliki Św. Piotra w Rzymiefot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rafael, Spotkanie Attyli z Leonem Wielkim nad rzeką Mincio, fresk ze Stanza di Eliodoro w Palazzi Vaticani w Rzymie, 1513fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia