Arktyka. Ludność i gospodarka

Arktyka. Ludność i gospodarka.

Tereny A. były zamieszkane już w paleolicie. Najstarsze znane stanowiska archeol. z Syberii (dolina Ałdanu) są datowane na 35 tys. lat p.n.e.; Ameryka Północna została zasiedlona przez ludy, które przyszły z północno-wschodniej Azji przez Cieśn. Beringa i Alaskę przypuszczalnie kilkadziesiąt tys. lat p.n.e.; osadnictwo Alaski datuje się na 8 tys. lat p.n.e., skąd przesuwało się stopniowo na wschód wzdłuż wybrzeży; w Skandynawii ślady człowieka  10 tys. lat p.n.e.; na Archipelag Arktyczny i polarne wybrzeża Kanady w I tysiącl. n.e. przybyli Eskimosi; na Grenlandię (zamieszkaną od końca X w. przez Normanów) dotarli oni dopiero w XIV w. Ludność tubylczą A. stanowią w północnej Europie Lapończycy, w ros. części A. — Eńcy, Nieńcy, Nganasanie, Dołganie, Jukagirzy, Eweni, Ewenkowie, Czukcze, w północnej części Ameryki Północnej — Indianie Atapaskowie i Eskimosi, na Grenlandii — Eskimosi. Ludy te prowadziły koczowniczy tryb życia (rybołówstwo, myślistwo, hodowla reniferów); żyjąc przez wieki w znacznej izolacji, do niedawna zachowały archaiczne formy szamanizmu, organizacji społ. i obyczajów. Eksploatacja i kolonizacja A. dokonana przez Europejczyków pociągnęła za sobą wiele ujemnych skutków (choroby zakaźne, alkoholizm i in., co doprowadziło do wzrostu śmiertelności); od poł. XIX w. większość ludów A. uczestniczy w życiu gosp. (górnictwo, łowiectwo, przemysł rybny) i kult. państw, których tereny zamieszkuje.

Na rozwój gospodarczy coraz większy wpływ wywiera eksploatacja surowców miner., zwłaszcza węgla kam., ropy naft. i rud metali. A. jest bardzo rzadko zasiedlona; na obszarze Eurazji gęstość zaludnienia wynosi 0,1–0,2 mieszk. na km² (ludność tubylcza oraz Rosjanie i Ukraińcy), a na obszarze Ameryki Północnej — 0,03 mieszk. na km² (Eskimosi i in. ludność amer. oraz Europejczycy); większe miasta w eur. i azjat. części Arktyki: Murmańsk, Norylsk, Workuta, Kirowsk; w amer. części A. osadnictwo skupia się gł.: w Barrow (Alaska), Inuvik i Resolute (Kanada), Qaanaaq (Grenlandia). Komunikacja mor. w eurazjatyckiej części odbywa się wzdłuż Północnej Drogi Morskiej. Przez A., nad biegunem północnym, przebiegają międzykontynent. szlaki komunikacji lotniczej.

Renifery na Arktyce