Arktyczny, Ocean. Warunki naturalne. Ukształtowanie dna

Arktyczny, Ocean. Warunki naturalne. Ukształtowanie dna.

Powierzchnia dna jest silnie zróżnicowana, występują wszystkie typy form rzeźby dna oceanicznego, z wyjątkiem głębokich rowów. W okołobiegunowej, największej części Oceanu Arktycznego, zwanej Basenem Arktycznym, dno zajmują 2 rozległe baseny oceaniczne, Eurazjatycki i Kanadyjski, rozdzielone podwodnym asejsmicznym Grzbietem Łomonosowa biegnącym od stoku kontynentalnego północnej Grenlandii, następnie w pobliżu bieguna geograficznego, do stoku kontynentalnego Wysp Nowosyberyjskich. W rozległym Basenie Kanadyjskim podwodny Grzbiet Mendelejewa, ciągnący się prawie równolegle do Grzbietu Łomonosowa, od podnóża stoku kontynentalnego w Morzu Wschodniosyberyjskim w kierunku Wyspy Ellesmere’a, oddziela drugorzędny Basen Makarowa. W południowo-zachodniej części Basenu Kanadyjskiego rozciąga się Wyniesienie Czukockie. W Basenie Eurazjatyckim, również równolegle do Grzbietu Łomonosowa, biegnie od podnóża stoku kontynentalnego w Morzu Łaptiewów w kierunku Morza Grenlandzkiego Grzbiet Gakkela (zwany też Grzbietem Nansena), typowy grzbiet śródoceaniczny z wyraźną środkową doliną ryftową i poprzecznymi strefami rozłamu. Grzbiet Gakkela wydziela w Basenie Eurazjatyckim 2 głębokie baseny oceaniczne, Amundsena i Nansena (zwany też Fram). Przedłużeniem Grzbietu Gakkela w Morzu Grenlandzkim są kolejno śródoceaniczne grzbiety: Knipowicza, Mohna i Jan Mayen, połączone następnie przez Islandię z Grzbietem Śródatlantyckim. Grzbiety Mohna i Jan Mayen oddzielają baseny oceaniczne — Basen Grenlandzki w dnie Morza Grenlandzkiego od Basenu Norweskiego w Morzu Norweskim. Na dnie basenów oceanicznych rozciągają się równiny abisalne, największa — Kanadyjska Równina Abisalna — zajmuje powierzchnię ok. 250 tys. km² w Basenie Kanadyjskim. Głębokość oceanu pod biegunem geograficznym, w Basenie Amundsena, wynosi ok. 4300 m. Ponad 2/3 powierzchni dna Oceanu Arktycznego zajmują szelfy kontynentalne, zwłaszcza u wybrzeży Eurazji, gdzie rozciągają się bardzo szeroko, do 900 km od brzegu w Morzu Wschodniosyberyjskim.

Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska

Yellowstone, Park Narodowy, tarasy wapienne (tzw. tarasy Minerwy), USA

Utah (stan w zachodniej części Stanów Zjednoczonych), Park Narodowy Bryce Canyon w Górach Skalistych — typowe formy erozji eolicznej.