Ameryka Północna. Warunki naturalne. Budowa geologiczna
 
Encyklopedia PWN
Ameryka Północna. Warunki naturalne. Budowa geologiczna.
Najstarszą częścią Ameryki Północnej jest prekambryjska platforma północnoamerykańska, zajmująca północną i środkową część kontynentu. Zdenudowany fundament platformy, zbudowanej z magmowych i metamorficznych skał archaiku i proterozoiku, odsłania się w obrębie tarcz: kanadyjskiej (laurentyńskiej) i grenlandzkiej, a na pozostałych obszarach jest przykryty pokrywą złożoną ze skał osadowych o wieku od młodszego proterozoiku po czwartorzęd. Od wschodu i południowego wschodu do platformy północnoamerykańskiej przylega łańcuch orogenów kaledońskich i hercyńskich (wschodnia Grenlandia, Appalachy, podłoże Niziny Zatokowej), od zachodu — orogeny alpejskie: Gór Skalistych (utworzonych pod koniec kredy) i Gór Nadbrzeżnych (utworzonych w trzeciorzędzie). Ameryka Północna jest częścią dawnego kontynentu Laurazji; wraz ze znacznymi obszarami północno-zachodniego Oceanu Atlantyckiego stanowi płytę litosfery, zwaną płytą północnoamerykańską. Ciągle aktywna granica między kontynentem Ameryki Północnej a płytą pacyficzną jest powodem silnej sejsmiczności zachodniej części kontynentu. Szczególnie aktywny jest obszar Kalifornii, przez którą biegnie transformacyjny uskok San Andreas, wzdłuż którego następują przemieszczenia zachodniego skrzydła z prędkością ok. 5 cm rocznie, gdy pozostała część kontynentu porusza się ku zachodowi z prędkością ok. 2 cm/rok, oddalając się od Europy. Najsilniejsze trzęsienia ziemi w XX w. wystąpiły w San Francisco (1906), na Alasce (1964), w San Fernando (1971), w Managui (1982), w Meksyku (1985). Procesy zachodzące na granicy między płytą Ameryki Północnej a płytą pacyficzną są też powodem ciągle aktywnego wulkanizmu na zachodzie kontynentu. Ostatnie wielkie erupcje wystąpiły 1980 (wulkan St. Helens w USA) i 1982 (wulkan Chichón w Meksyku). Kordyliery są ponadto miejscem występowania ciepłych źródeł i gejzerów (m.in. Park Narodowy Yellowstone). Obszar Niziny Zatokowej i Niziny Atlantyckiej od wielu milionów lat ulega systematycznym ruchom obniżającym, a obszar Wyżyny Kolorado — silnym ruchom wypiętrzającym. Główne bogactwa mineralne: rudy żelaza, niklu, molibdenu, miedzi, uranu, cynku i ołowiu, także złoto, węgiel kamienny, fosforyty, ropa naftowa i gaz ziemny, siarka.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia