Ameryka Łacińska. Sztuka

Ameryka Łacińska. Sztuka.

Obejmuje sztukę krajów Ameryki Południowej i Ameryki Środkowej z Meksykiem (od XVI w. do dziś) oraz (do połowy XIX w.) sztukę tych obszarów, które Meksyk utracił na rzecz USA po wojnie meksyk. 1846–48, a od dawna powiązanych historycznie i kulturowo z krajami Płw. Iberyjskiego. Podbój Meksyku i większości krajów Ameryki Środkowej i Południowej przez Hiszpanów oraz Portugalczyków, szybki proces kolonizacji i misyjna działalność Kościoła katol. wpłynęły na rozpowszechnienie sztuki hiszp. i portugalskiej, które w połączeniu z dawną kulturą rodzimą (prekolumbijska sztuka) stworzyły oryginalną odmianę współcz. im stylów eur.; ośr. tej sztuki stał się Meksyk i Peru oraz Brazylia, gdzie przetrwały silne wpływy kultur rodzimych. W XVI w. nastąpił rozwój architektury pod wpływem stylów mudejar (Boliwia, Meksyk) i plateresco (Kolumbia), także budownictwa misyjnego (liczne pozostałości, m.in. w Kalifornii). Budownictwo mieszkalne tego okresu reprezentowały domy z dziedzińcami (patiami), kolumnowymi portykami, balkonami i tarasami (m.in. Wenezuela i Chile). Urbanistyka ówczesnych miast Ameryki Łac., z charakterystycznym plaza mayor [‘plac główny’], opierała się na wzorach włoskich. Barok (XVII i XVIII w.) wyraźniej przejawiał się w architekturze sakralnej, o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej wnętrz i fasad (gł. portali), w której dominowały ornamenty roślinne, łączone czasem (w okresie churrigueryzmu) z motywami indiańskimi (Meksyk — katedry w Zacatecas i Oaxaca); wybitni architekci: Aleijadinho (Brazylia), J.B. Primoli (Argentyna). Malarstwo i rzeźba rel. rozwijały się gł. w Quito (malarz M. de Santiago; rzeźbiarze, m.in.: Indianin Olmos, P. Carlos, Caspicara) oraz w Gwatemali i Boliwii. Jednym z pierwszych twórców obrazów o tematyce świeckiej był portrecista J. Gil de Castro (Chile). Rozwój sztuki zdobniczej nastąpił  XVII–XVIII w. Na przeł. XVIII i XIX w. sztuka Ameryka Łacińska. odeszła od tradycji kultury hiszp. (wpływ ruchów niepodl.) i zbliżyła się do klasycyst. sztuki Francji i Włoch. W architekturze dominowały formy antyczne (katedra Merced w Buenos Aires, 1804); w rzeźbie i malarstwie kierunek akademicki — dominacje tematyki portretowej, rodzajowej i batalistycznej. Wybitni twórcy: architekci — B. Poncini (Urugwaj), E. Pellegrini (Argentyna); rzeźbiarze — m.in. G. Livi; malarze — M. Tovar (Wenezuela), A.G. Nogales (Boliwia), J.M. Blanes (Urugwaj) i in. W malarstwie kierunek romant. reprezentowali Chilijczycy: M.A. Caro i A. Smith; u schyłku XIX w. wpływy impresjonizmu dominowały w twórczości C. Rojasa, A. Michelena (Wenezuela) i in. Po 1900 nastąpiło dalsze zróżnicowanie sztuki Ameryka Łacińska. (wpływ różnorodnych tendencji eur. oraz wzrost zainteresowania kulturą rodzimą). W Meksyku po rewolucji 1910–17 nastąpił rozwój sztuki nar. (D. Rivera, D.A. Siqueiros, J.C. Orozco); w innych krajach (w zależności od poziomu kult.) utrzymywały się tendencje akademicko-impresjonist.; w Argentynie wpływ dzieł A. Rodina. W malarstwie przeważał kierunek postimpresjonist. koloryzmu wzbogaconego rodzimą tematyką (P. Figari, Urugwaj); tendencje fowistyczne występowały w twórczości m.in. H. Butlera (Argentyna), kubistyczne — u A. Guida (Argentyna); ze szkołą meksyk. związali się m.in. C. Mérida (Gwatemala), O. Guayasamin (Ekwador). Po 1945 w sztuce Ameryka Łacińska. nastąpił zwrot ku surrealizmowi i abstrakcjonizmowi w jego różnych odmianach; gł. reprezentanci tych kierunków: w malarstwie — E.R. Matta (Chile), J. Torres-Garcia (Urugwaj), R. Martinez (Kuba) i I.G. Jaramillo (Kolumbia); w rzeźbie — A. Sibelino, S. Vitulo (Argentyna), M. Nuñez del Prado (Boliwia), S. Roman-Rojas, M. Colvin (Chile), R. Gonzales-Goyri (Gwatemala), G. Liautaud (Haiti), A. Cardenas (Kuba), J. Roca Rey (Peru), B. Michelena (Urugwaj), F. Narvaez (Wenezuela). Nowoczesna architektura Ameryki Łac., oparta na najnowszych rozwiązaniach techn. (konstrukcje żelbetowe), osiągnęła najwyższy stopień rozwoju; cechuje ją m.in. niezwykły rozmach założeń arch.-urb. (Brasília, Caracas), ścisłe powiązanie z pejzażem, dostosowanie do klimatu, różnorodność materiałów elewacyjnych (aluminium), plast. rozwiązanie płaszczyzn ścian (mozaiki, polichromia); jednym z jej inicjatorów był Le Corbusier; wybitni architekci działający w Ameryce Łac.: w Brazylii — O. Niemeyer i L. Costa, w Meksyku — J.O’Gorman i J. Villagran Garcia, w Wenezueli — C.R. Villanueva i C. Dominigues.

Archanioł Rafael, ok. 2 poł. XVII w. — Institute of Arts, Detroit

Asunción, pałac prezydencki (Paragwaj)

Trujillo, zabudowa w stylu kolonialnym, (Peru)

Brasília, widok z Wieży Telewizyjnej (Torre del Televisāo) na Españada dos Ministerios, w głębi na lewo pałac prezydencki (Brazylia)