Administracja Zastępcza, AZ,
konspiracyjna sieć administracji cywilnej Polskiego Państwa Podziemnego;
Administracja Zastępcza
Encyklopedia PWN
od 1944 Tymczasowa Administracja Zastępcza, tworzona od 1940 w okupowanej Polsce przez KG ZWZ-AK, a od 1941 także przez Delegaturę Rządu RP na Kraj; miała zapewnić funkcjonowanie administracji państwowej podczas powstania powszechnego i w początkowym okresie odradzania się państwa. Opierała się na przedwojennym podziale administracyjnym, miała 3-stopniową strukturę, 1943 obejmowała na szczeblu centralnym: biura wojskowe (Administracja Zmilitaryzowana KG ZWZ-AK) i departamenty (administracja cywilna Delegatury Rządu), na okręgowym: referaty wojskowe i delegatury okręgowe, na powiatowym: referaty wojskowe i delegatury powiatowe. Istnienie 2 pionów administracji powodowało spory kompetencyjne i personalne zakończone VIII 1943 podpisaniem zasad i sposobów jej scalenia; jednolita administracja podlegała Delegatowi Rządu, z wyjątkiem kolejnictwa, poczty i telegrafu oraz przemysłu wojennego podporządkowanych KG ZWZ-AK; stan prawny uregulował prezydent RP dekretem z 26 IV 1944 o tymczasowej organizacji władz na terytorium Polski. W 1944 w trakcie wkraczania Armii Czerwonej ogniwa administracji, ujawniające się zgodnie z zaleceniami rządu RP, były likwidowane przez NKWD, a członkowie z reguły więzieni w ZSRR.
