Abbasydzi
 
Encyklopedia PWN
Abbasydzi, Banu al-Abbas, ‘Abbāsiyyūn,
dynastia 37 kalifów arabsko-muzułmańskich, ze stol. w Bagdadzie, panująca 750–1258, pochodząca od Al-Abbasa, stryja Mahometa.
Abbasydzi swoje pochodzenie wywodzili od Al-Abbasa, stryja Mahometa; założycielem dynastii i pierwszym władcą abbasydzkim był As-Saffah, który przejął rządy po obaleniu dyn. Umajjadów. Długie panowanie Abbasydów dzieli się na 4 okresy: 750–786, umacnianie się dynastii Abbasydów (rządy kalifów As-Saffaha, Al-Mansura, Al-Mahdiego); 786–861, rozkwit potęgi Abbasydów (kalifowie: Harun ar-Raszid, Al-Mamun); 861–945, stopniowa utrata kontroli Abbasydów nad prowincjami imperium; 945–1258, rozpad kalifatu i ostateczne zniszczenie dynastii Abbasydów przez Mongołów. Kalifowie Abbasydzi podkreślali rel. charakter swego urzędu, a w wielonar. imperium, sięgającym od Turkiestanu po Hiszpanię, Arabowie utracili dominującą pozycję na rzecz Persów, później Turków. Abbasydzi zreorganizowali państwo; kalif był najwyższym zwierzchnikiem rel., wezyr (w imieniu kalifa) nadzorował administrację i urzędy centralne, emir — administrację i wojsko prowincji. Rozkwit gosp. na przeł. VIII i IX w. sprzyjał rozwojowi kultury i sztuki; dzięki umiejętnemu przyswojeniu i rozwinięciu dziedzictwa cywilizacji hellenistycznej i ind.-perskiej ukształtowała się oryginalna cywilizacja islamu. Przez okres panowania Abbasydów trwał proces rozpadu imperium; ostatni przedstawiciel dyn. Umajjadów stworzył odrębny emirat w Hiszpanii; w IX w. oderwały się: Maghreb i prowincje wschodnie, a w X w. (oprócz kalifatu Abbasydów) istniały kalifaty: Umajjadów w Hiszpanii i szyickich Fatymidów w Egipcie, Maghrebie i części Syrii; od poł. X w. Abbasydzi pełnili już tylko funkcję rel. zwierzchników muzułmanów; rzeczywiste rządy sprawowali wezyrowie z perskiego rodu Bujjidów, zastąpieni przez tur. dyn. Seldżuków; kres kalifatowi Abbasydów położył (1258) najazd wojsk mong. Hulagu.
Bibliografia
J. HAUZIŃSKI Burzliwe dzieje kalifatu bagdadzkiego, Kraków–Warszawa 1993.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia