zamek

zamek,

arch. warowna budowla mieszkalna, przeważnie murowana, stanowiąca zwykle kompleks architektoniczny złożony z jednego lub dwóch pierścieni murów zwieńczonych blankami, z basztami w narożach i wieżą bramną, często z barbakanem i zwodzonym mostem nad fosą;

zabudowania były zgrupowane wokół wewnętrznych dziedzińców — reprezentacyjnego i gospodarczego; w międzymurzu mieściły się place ćwiczeń dla załogi, niekiedy zwierzyniec; rozkwit architektury zamkowej nastąpił w okresie gotyku; zależnie od usytuowania wznoszono zamki wyżynne, budowane na górach, wzgórzach, skałach (np. na Wawelu, w Niedzicy, w Rochester w Anglii), zamki nizinne, położone w terenie płaskim (np. w Malborku, Ciechanowie) oraz zamki wodne lokalizowane na wyspach (np. Chillon w Szwajcarii). W końcu XV i na początku XVI w., w związku z powszechnym użyciem broni palnej, zwiększono rozstawienie baszt i nadbudowywano mury (kurtyny); udoskonalenia artylerii oblężniczej spowodowały wzmocnienie obrony flankowej baszt wjezdnych i przekształcenie baszt artyleryjskich w basteje. W połowie XVI w. wprowadzono wokół zamków system fortyfikacji bastionowej, która zamieniła zamki w twierdze. Nazwa zamek jest nadal stosowana, ale nie w znaczeniu funkcjonalnym, tylko formalnym, do założeń 4-skrzydłowych zamykających wewnętrzny dziedziniec.

Niepołomice, dziedziniec zamku, 1 pol. XVII w.

Spišský Hrad, XIII w. (Słowacja)

Sandomierz, zamek, XIV–XVI w.

Frederiksborg (Dania)

Baranów Sandomierski, zamek

Sajda, fragment zamku krzyżowców, XIII w. (Liban)

Aosta, zamek Castello di Fénis (XIV w.)

Wawel, sala w apartamentach Zygmunta III Wazy w tak zwanej Kurzej Stopce

Niedzica, zamek Dunajec (XIV, XVII w.) nad Jeziorem Czorsztyńskim

Kalmar, zamek, XII–XIII, XVI w. (Szwecja)

Dębno Tarnowskie, zamek rycerski

Ujazd, zamek Krzyżtopór

Olesko, zamek, XVI–XVIII w. (Ukraina)

Bratysława, zamek (Słowacja)