kolejowym ruchem sterowanie

kolejowym ruchem sterowanie, srk,

system, którego podstawą jest zespół środków techn. i organizacyjnych zapewniających bezpieczeństwo i płynność ruchu kolejowego.

W sterowaniu ruchem kolejowym są stosowane urządzenia zależności (np. zależności obrazu na sygnalizatorze od położenia zwrotnic), sterowania (np. nastawiania zwrotnic, sygnalizatorów), kontroli (prawidłowości ułożenia drogi przebiegu), urządzenia sygnalizacji kabinowej (przekazywanie sygnałów wprost do kabiny maszynisty) i sygnalizacji na przejazdach. Zależności mogą być realizowane za pomocą zamków i kluczy, elementów mech. lub przekaźników. Sterowanie odbywa się ręcznie (bezpośrednio przy urządzeniach lub z określonego miejsca), mechanicznie (z nastawni za pośrednictwem pędni drutowych) albo z wykorzystaniem napędu hydraul. lub elektrycznego. Zasadnicze zmiany w s.r.k. nastąpiły w połowie XX w.: wprowadzono uzależnienia elektr., realizowane za pośrednictwem obwodów elektr. i przekaźników; umożliwiło to zastosowanie pulpitów świetlnych oraz zdalnej obsługi urządzeń, niekiedy nawet na całych szlakach kolejowych. W Polsce taki system s.r.k. po raz pierwszy zastosowano w latach 60. XX w. na linii Otwock–Pilawa. Urządzenia elektr., ciągle doskonalone, pozwoliły na zautomatyzowanie wielu czynności, m.in. wprowadzenie samoczynnej blokady kolejowej. W końcu XX w. zaczęto coraz powszechniej wprowadzać komputeryzację urządzeń związanych z prowadzeniem ruchu kolejowego.

Podstawą systemu bezpiecznego prowadzenia ruchu kol. jest podział szlaku na odstępy (kolejowa sieć) i regulowanie ruchu pociągów przez przekazywanie informacji czy pociąg znajduje się na odstępie czy go opuścił. Regulowanie ruchu na odstępach dawniej odbywało się telegraficznie, potem przez telefoniczne zapowiadanie, a obecnie za pomocą blokady kolejowej (mech. lub elektr.); blokada może być półsamoczynna lub samoczynna, może obejmować linie (blokada liniowa) albo pewne obszary — zwykle stacje (blokada stacyjna). Podstawowym warunkiem jaki musi spełniać blokada liniowa jest obecność na chronionym odcinku toru (odstępie) tylko jednego pociągu (lub in. pojazdu szynowego); wjazd na odstęp jest dozwolony dopiero po zjechaniu z niego poprzedniego pociągu, a informacja o zgodzie na wjazd jest podawana za pomocą sygnalizatorów; zajętość odstępu może być kontrolowana przez obsługę (blokada niesamoczynna) lub za pomocą odpowiednich urządzeń (blokada samoczynna). Sygnalizatory na szlaku z blokadą samoczynną są wyposażone w białe maszty. Pierwowzorem blokady kol. liniowej był system zaproponowany 1857 przez J.J. Baranowskiego. Blokada stacyjna zapewnia bezkolizyjny przejazd pociągu po ułożonej drodze jego przebiegu i wykluczenie przebiegów sprzecznych (mogących doprowadzić do kolizji) dla różnych pociągów; drogę przebiegu wyznaczają tory i rozjazdy, po których ma się odbyć przejazd; przebiegi sprzeczne muszą być wykluczone przez odpowiednie ustawienie zwrotnic i innych urządzeń (np. wykolejnic). W systemie sterowania istotną rolę odgrywają sygnalizatory wzrokowe — tarcze manewrowe, wskaźniki, a zwłaszcza semafory. W określonych warunkach może być prowadzony ruch pojazdów na torach zajętych przez inne pojazdy (np. dojazd lokomotyw do wagonów, prace manewrowe), z zachowaniem szczególnych środków ostrożności, jest to tzw. ruch na widoczność.