Wielka Brytania. Ustrój polityczny

Wielka Brytania. Ustrój polityczny.

Wielka Brytania jest dziedziczną monarchią konstytucyjną o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów. Nie ma konstytucji w znaczeniu jednolitej ustawy zasadniczej, natomiast pod pojęciem tym rozumie się całość norm prawnych i zwyczajów, określających podstawy ustroju państwa, zasady działania władz państwowych i relacje między nimi. Kwestie te regulują normy pisanego prawa stanowionego (ustawy) i prawa precedensowego, a także tzw. konwenansów konstytucyjnych (niepisane zwyczaje). Do aktów prawa pisanego, uznawanych za historyczne podstawy ustroju państwa i gwarancje wolności obywatelskich, należą zwłaszcza: Wielka Karta Swobód z 1215, Petycja o prawo z 1628, Habeas Corpus Act z 1679, Bill of Rights z 1689, Act of Settlement z 1701; spośród nowszych ustaw o charakterze konstytucyjnym: ustawy o Parlamencie z 1911 i 1949, ustawy o prawach wyborczych (ostatnia z 1969).

Głową państwa jest monarcha, zgodnie z zasadami sukcesji tronu — król lub królowa. Symbolizuje on jedność państwa, jest też głową Wspólnoty Narodów (a także głową niektórych należących do niej suwerennych państw) oraz zwierzchnikiem („najwyższym rządcą”) anglikańskiego Kościoła Anglii, który ma status Kościoła państw. w Anglii (w Szkocji status taki ma prezbiteriański Kościół Szkocji). Monarcha jest nietykalny; formalnie ma szerokie uprawnienia, ale w rzeczywistości pełni funkcje ceremonialno-reprezentacyjne, ma prawo udzielania rady oraz wgląd w sprawy państwa.

Władza ustawodawcza należy wspólnie do monarchy i 2-izbowego Parlamentu, złożonego z Izby Lordów (izba wyższa) i Izby Gmin (izba niższa). Izba Lordów liczy ok. 700 parów, w tym 26 duchownych, 90 świeckich dziedzicznych i parów mianowanych dożywotnio. Izba Gmin liczy 659 posłów (529 z Anglii, 59 — Szkocji, 40 — Walii, 18 — Irlandii Północnej), wyłanianych w wyborach powszechnych, bezpośrednich i równych, w głosowaniu tajnym, w okręgach 1-mandatowych, na okres nie dłuższy niż 5 lat.

Głównym organem władzy wykonawczej jest rząd pod przewodnictwem premiera; w węższym znaczeniu rząd (Cabinet — gabinet) stanowi kolegialne ciało liczące zwykle ok. 20 czł. (premier, ministrowie kierujący ministerstwami i kilku czł. rządu bez teki), w szerszym (Ministry) — obejmuje też doradców prawnych rządu i wysokich polit. urzędników ministerialnych. Premierem, którego powołuje monarcha, zostaje przywódca partii, która wygrała wybory do Izby Gmin. Wymiar sprawiedliwości należy do niezawisłych sądów; struktura sądownictwa jest złożona i zróżnicowana: odrębny system prawny i sądowniczy istnieje w Anglii (z Walią), odrębny w Szkocji..