Wielka Brytania. Sztuka

Wielka Brytania. Sztuka.

Najstarsze zabytki pochodzą z czasów przedhist. (megality w Stonehenge, reliefy kam., ceramika). Od III w. p.n.e. — sztuka celtycka (gł. metal. wyroby rzemiosła artyst. zdobione plecionką). Z okresu rzymskiego zachowały się fragmenty arch. i mozaiki. Sztukę anglosaską (VI–VIII w.) reprezentują bazylikowe budowle sakralne, iluminowane rękopisy (wzory irl.), płaskorzeźbione kam. krzyże. W architekturze przedrom. X i 1. poł. XI w. widoczne wpływy fr.; po najeździe Normanów (1066) rozwinęła się sztuka rom.; powstały opactwa (Saint Albans), katedry o ciężkich proporcjach, z wydłużoną nawą gł., prezbiterium, transeptem (często podwójnym) i wieżą na skrzyżowaniu naw (Winchester, norman style), zamki (Tower w Londynie), rzeźby arch. oraz w kości słoniowej i emalierstwo. Gotyk pojawił się w architekturze na przeł. XI i XII w. (sklepienie krzyżowo-żebrowe w katedrze w Durham) i rozwijał się w 3 fazach: styl wczesnoang. (Early English, 1180–1270) — rom. układ arch. z zastosowaniem ostrego łuku i sklepień krzyżowo-żebrowych (Salisbury); styl ozdobny (Decorated Style, 1250–1350) — bujny rozwój kam. got. ornamentu, gł. maswerku; styl prostopadły (zw. też pionowym, Perpendicular Style, od ok. 1330 do XVI w.), uważany za nar. styl ang. — pionowe podziały ścian, skomplikowane dekoracje sklepień typu sieciowego i wachlarzowego (katedra w Ely, XI–XIV w., kaplice: King's College w Cambridge i Henryka VII w Westminsterze, Londyn); got. katedry mają prezbiterium zamknięte prostą linią, podwójny transept, wieże bez hełmów i szerokie fasady z bogatą dekoracją rzeźbiarską (Wells, Exeter); rozwijała się też rzeźba nagrobna i ołtarzowa (alabaster) oraz malarstwo ścienne i witrażowe (wpływy fr.), w XIII–XIV w. rozkwitło malarstwo miniaturowe, gł. w południowo-wschodniej Anglii. W XVI w. ukształtował się tzw. styl Tudorów i styl elżbietański, wprowadzające stopniowo motywy wł. i niderl. renesansu, gł. w architekturze świeckiej i meblarstwie. W architekturze XVII w. dominowały klas. formy antyczne i palladiańskie (I. Jones, Ch. Wren). Malarstwo XVI–XVII w. reprezentowali gł. artyści obcy, portreciści związani z dworem król. (m.in. H. Holbein mł., P. Lely, A. van Dyck); miniatury portretowe malował N. Hilliard. Barok w architekturze ang. zaistniał w klasycyst., surowej wersji (Wren), choć do jego kontynent., bogatszej odmiany zbliża się twórczość N. Hawksmore'a i J. Vanbrugha oraz styl królowej Anny. Reakcją na barok był palladianizm (lord Burlington, W. Kent) i od poł. XVIII w. klasycyzm (bracia R. i J. Adam, J. Nash, J. Soane) oraz neogotyk (H. Walpole, J. Wyatt). Duże znaczenie miała sztuka ogrodowa (angielski styl ogrodowy); rzeźbę klasycyst. reprezentował J. Flaxman; rozkwit przeżywało meblarstwo (T. Chippendale, G. Hepplewhite, T. Sheraton) i ceramika (J. Wedgwood). Angielska nar. szkoła malarstwa powstała w XVIII w.; największy rozkwit osiągnęła w portrecie, scenach rodzajowych (W. Hogarth, J. Reynolds, Th. Gainsborough, G. Romney, T. Lawrence, A. Ramsey, H. Raeburn) i pejzażu (R. Wilson, J. Crome, J. Cotman, Gainsborough, a zwłaszcza J. Constable, R.P. Bonington i J.M.W. Turner); rozwinęło się też malarstwo animalistyczne; ulubioną techniką była akwarela; romant. fantastykę w malarstwie reprezentują J.H. Fussli i J. Martin; osobne miejsce zajmuje poet.-plast. twórczość wizjonera W. Blake'a. Architektura XIX w. była zdominowana przez style hist., często nawiązujące do tradycji nar. zwłaszcza gotyku ang. (Ch. Barry, A.W. Pugin); najwcześniej rozwinęła się tzw. architektura inżynieryjna, oparta na nowych materiałach (stal, szkło, beton zbrojony) i możliwościach konstrukcyjnych (J. Paxton); w sztukach dekoracyjnych inspirującą rolę odegrał ruch Arts and Crafts (W. Morris, Ph. Webb, N. Shaw, C.F.A. Voysey) i teorie estetyczne J. Ruskina, bliska eur. secesji była twórczość Ch.R. Mackintosha; ważnym osiągnięciem myśli arch.-społ. była koncepcja miasta ogrodu, mająca swe realizacje także w XX w. (miasta satelity wokół Londynu); w XX w. architektura, zwłaszcza publiczna pozostawała pod wpływem kierunków nowocz.: funkcjonalizmu, brutalizmu, a od lat 80. postmodernizmu. W malarstwie 2. poł. XIX w. najsilniej oddziałała twórczość bractwa prerafaelitów (W.H. Hunt, J.E. Millais, D.G. Rosetti), ewoluująca w kierunku estetyzującego symbolizmu (E. Burne-Jones); kierunki malarstwa XX w. miały w Wielkiej Brytanii swych wybitnych przedstawicieli: ekspresjonizm (F. Bacon, G. Sutherland), abstrakcjonizm (B. Nicholson, V. Passmore, B. Riley), pop-art (E. Paolozzi, R. Hamilton, D. Hockney); ważne miejsce zajmuje rzeźba, zarówno figuralna (H. Moore, J. Epstein, B. Hepworth, R. Butler), jak i abstrakc. (L. Chadwick, K. Armitage).

Turner William, Pożar Parlamentu, 1835 — Cleveland Museum of Art, Cleveland

Wren Christopher, Biblioteka Trinity College, Cambridge (Wielka Brytania), 1676–84

Bath, Bermett Street (Wielka Brytania)

Oksford, wnętrze katedry

Morris William, stronica z Opowieści z Canterbury Chaucera

Turner William, Walczący „Temeraire”, 1839 — National Gallery, Londyn

York, katedra pw. Św. Patryka (Wielka Brytania)

Windsor, zamek (Wielka Brytania)

Wał Hadriana (tzw. limes), 1 poł. II w. (Wielka Brytania)

Wells, katedra pw. Św. Andrzeja (Wielka Brytania)

Constable John, Katedra w Salisbury, 1823 — Victoria and Albert Museum, Londyn

Turner William, Deszcz, para, szybkość, 1844 — Londyn, National Gallery

Stratford-upon-Avon, dom Williama Szekspira (Wielka Brytania)

Castle Howard, rezydencja w pobliżu Yorku, 1. poł. XVIII w., wg proj. sir J. Vanbrugha (Wielka Brytania)

Rossetti Dante Gabriel, Zakochana, 1865–66 — Tate Gallery, Londyn

Rossetti Dante Gabriel, Beata Beatrix, ok. 1864–70 — Tate Gallery, Londyn

Brighton, Pawilon Królewski, 1815–23, wg proj. J. Nasha (Wielka Brytania)

Moore Henry Spencer, Spoczywająca postać, 1961 — Muzeum Sztuki Nowoczesnej Louisiana, Humlebaek

Blake William, Bóg stwarzający Wszechświat, ok. 1779 — Fitzwilliam Muzeum, Cambridge

Bacon Francis, Portret papieża Innocentego X według Velázqueza, 1953 — Nowy Jork, Kolekcja Carter Burden

Londyn, katedra Św. Pawła (Wielka Brytania)

Londyn, Hampton Court

Londyn, Buckingham Palace (Wielka Brytania)

Londyn, Banqueting House w pałacu Whitehall (Wielka Brytania)