Wielka Brytania. Nauka

Wielka Brytania. Nauka.

Organizacja nauki w Wielkiej Brytanii odznacza się dużą elastycznością powiązań rządowych i pozarządowych. Naczelną pozarządową instytucją nauk. jest Towarzystwo Królewskie w Londynie (zał. 1660), pełniące funkcję bryt. akad. nauk; jako akad. nauk działają także: Król. Akad. Sztuki w Londynie (zał. 1768), Akad. Bryt. w Londynie (zał. 1901), Tow. Król. w Edynburgu (zał. 1783) i Szkoc. Akad. Król. w Edynburgu (zał. 1826). Towarzystwo Król. w Londynie stanowi korporację uczonych i jest łącznikiem między wszystkimi środowiskami nauk. kraju (zwłaszcza uniwersytetami) a instytucjami rządowymi ds. nauki; do zadań Tow. Król. należy m.in. dbałość o rozwój nauki i jej właściwe wykorzystywanie, przygotowywanie ekspertyz dla rządu, także doradztwo w sprawie kształtowania polityki nauk. i pobudzanie rozwoju określonych dziedzin nauki; podobnie jak inne bryt. akad. nauk nie prowadzi ono prac badawczych we własnych ośr., lecz wskazuje placówki badawcze rządowe, uczelniane lub przem., najwłaściwsze do wykonania danego projektu badawczego; współpracuje z Min. Szkolnictwa Wyższego i Nauki oraz Min. Techniki przy opiniowaniu projektów badawczych finansowanych systemem grantów, przydzielaniu subwencji lub zawieraniu umów na wykonanie szczególnie ważnych badań naukowych. Naczelnymi organami państw. ds. nauki są: Min. Szkolnictwa Wyższego i Nauki oraz Min. Techniki (powołane 1964).

Resortowi szkolnictwa i nauki są podporządkowane badania podstawowe prowadzone w instytutach państw. i badania nauk. prowadzone przez uniw.; resort ten rozdziela ok. 40% wszystkich nakładów państwa na działalność badawczą. Subwencje dla uniw. dzieli działający przy resorcie Kom. Pomocy Uniwersytetom (University Grants Committee — UGC); UGC pokrywa ok. 70% budżetów uniwersyteckich za pomocą subwencji opartych m.in. na systemie grantów; pozostałe 30% uniw. otrzymują z innych źródeł (od przemysłu, fundacji niepaństw., z umów na wykonanie badań). Samodzielne placówki badawcze resortu szkolnictwa i nauki oraz placówki uniwersyteckie podlegają 4 radom: 1) Radzie Badań Nauk., kierującej badaniami podstawowymi na uniwersytecie i w państw. placówkach nauk. w dziedzinie nauk mat.-przyr. i techn.; 2) Radzie Badań Med., obejmującej swym zasięgiem państw. instytuty badawcze i placówki uniwersyteckie z zakresu nauk med.; 3) Radzie Badań Roln., nadzorującej działalność państw. instytutów badawczych i placówek uniwersyteckich w zakresie nauk roln.; 4) Radzie Badań Bogactw Naturalnych, związanej z nauką o ziemi, górnictwem, geologią, hydrologią, oceanografią, leśnictwem i ekologią. Ministerstwo Techniki obejmuje całość badań stosowanych, rozwojowych i wdrożeniowych prowadzonych w państw. instytutach, uniw. i szkołach wyższych, przejęło również nadzór nad Krajowym Związkiem ds. Badań Nauk. i Rozwojowych (National Research and Development Corporation), który inicjuje badania nauk. interesujące przemysł i wdraża ich osiągnięcia do przemysłu; Min. Techniki podlega także Agencja Energii Atom. (prowadząca badania nauk. oraz działalność w tym zakresie) oraz Stow. Badań Przem., grupujące prywatne instytuty i placówki, które wykonują większość badań rozwojowych i wdrożeniowych dla przemysłu. Pozostała działalność badawcza jest skoncentrowana w placówkach nauk. podporządkowanych innym ministerstwom (zwłaszcza Min. Obrony). Prywatne instytuty badań przem. wykonują (na zasadach kontraktu) wiele badań zleconych przez instytucje państw., jednak największą część badań nauk. na zlecenie ministerstw, państw. instytutów badawczych i prywatnego przemysłu wykonują uniwersyteckie instytuty badawcze. Uniwersytety bryt., które przed II wojną świat. były przede wszystkim ośr. wyższego kształcenia i wolnych badań, po wojnie zostały obudowane licznymi instytutami i placówkami nauk., podejmującymi na zasadzie kontraktu, zlecone badania podstawowe, stosowane i rozwojowe w określonych dziedzinach; to samo dotyczy wyższych szkół zawodowych. W 2003 w Wielkiej Brytanii działało ponad 70 uniw., kilkadziesiąt szkół wyższych typu college (samodzielnych lub afiliowanych przy uniw.), liczne wyższe szkoły techn. i in. zaw. oraz artyst., stanowiące łącznie bardzo poważny potencjał nauk. i zatrudniające ok. 700 tys. pracowników.