Słowenia. Literatura
 
Encyklopedia PWN
Słowenia. Literatura.
Najstarsze zabytki literatury słoweń. pochodzą z X w., ale jej właściwe początki sięgają okresu reformacji (P. Trubar). Wiek XVIII przyniósł skromny dorobek lit.; grupka pisarzy oświec. (V. Vodnik, dramaturg i historyk A.T. Linhart) zaczynała tworzenie literatury słoweń. niemal od podstaw. O przyszłości kultury słoweń. rozstrzygnęła w znacznym stopniu skromna ilościowo, lecz bogata formalnie i ideowo romant. twórczość poet. F. Prešerna, która dała początek nurtowi liberalno-demokr., dominującemu w 2. poł. XIX w.; F. Levstik czerpał z kultury lud. podstawowe założenia programu kultury nar., J. Jurčič był twórcą słoweń. prozy beletrystycznej, a J. Stritar — popularyzatorem dorobku eur. sentymentalizmu i romantyzmu. Do nich nawiązywała poezja S. Gregorčiča oraz realist. proza I. Tavčara i J. Kersnika. Moderna słoweń. (I. Cankar, J. Murn, D. Kette), podkreślając postawy buntu niezależnego artysty, wniosła do literatury słoweń. akcenty plebejskie i elementy krytyki społ.; z moderny wyłonił się też nurt liryki neoromant. (O. Župančič, A. Gradnik).
W literaturze międzywojennej początkowo dominował ekspresjonizm (S. Kosovel, M. Jarc, E. Kocbek, S. Grum), następnie tendencje neorealist. (Prežihov Voranc, J. Kozak, M. Kranjec, C. Kosmač). Oba te nurty stanowiły podstawę rozwoju współcz. literatury słoweń., w której, oprócz tradycyjnych formuł literatury, szczególnie żywotna była idea eksperymentu artyst., często o skrajnie intelektualnym charakterze; w latach 50. zaznaczył się wpływ egzystencjalizmu (idee chrześc. personalizmu w nowelach E. Kocbeka; także neoekspresjonistyczna liryka D. Zajca i wyraźne nawiązania do „dramatu absurdu” w dramaturgii); począwszy od poł. lat 60. przewagę zyskał nurt neoawangardowy, reizm (w poezji T. Šalamun, w prozie R. Šeligo, w krytyce T. Kermauner), przeciwstawiający się humanist. moralistyce egzystencjalizmu; jednocześnie wielu twórców słoweń. stopniowo odchodziło od założeń intelektualno-doktrynalnych na rzecz literatury jako gry możliwości (D. Jovanovič w dramacie, D. Jančar w prozie i dramacie), nasilił się też znacznie nurt krytyki i obrachunków o charakterze społ.-polit. (zwłaszcza w twórczości prozaików różnych generacji, m.in. B. Hofmana, L. Kovačiča, V. Zupana). Twórczość debiutantów z lat 80. i 90. kształtują zjawiska właściwe postmodernizmowi (M. Kleč, F. Lainšček, A. Blatnik, A. Morovič, A. Ihan, J. Virk, A. Šteger, A. Skubic). Wielkie transformacje polit.-ustrojowe, prowadzące od kryzysu jugosłowiańskiej federacji do powstania suwerennej Słowenii, znalazły wyraz gł. w eseistyce (M. Kmecl, Jančar, A. Debeljak).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia