Polska. Warunki naturalne. Bogactwa mineralne

Polska. Warunki naturalne. Bogactwa mineralne.

Polska jest krajem zasobnym w surowce miner.; wydobywa się ponad 70 różnych kopalin, w tym 40 ważnych dla gospodarki; łącznie wydobywa się ok. 400 mln t surowców, w tym ok. 25% stanowi węgiel kamienny, 22% kruszywa naturalne, 15% węgiel brunatny, 9% wapienie i margle dla przemysłu cementowego, 7% rudy miedzi, 6% kamienie drogowe i budowlane, 3% piaski podsadzkowe.

Z surowców energ. największe znaczenie ma węgiel kam.; udokumentowane zasoby (do głęb. 1000 m) wynoszą 44,2 mld t; wydobywany jest w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym, Lubelskim Zagłębiu Węglowym; większość zasobów stanowi węgiel płomienny i gazowo-płomienny, tylko 25% — węgiel koksujący. Dla energetyki ważny jest również węgiel brunatny; jego zasoby ocenia się na 42 mld t, udokumentowane — na 15 mld t; występuje w zachodniej i środkowej Polsce; eksploatacja metodą odkrywkową w Turoszowskim Zagłębiu Węgla Brunatnego, Bełchatowskim Zagłębiu Węgla Brunatnego, Konińskim Zagłębiu Węgla Brunatnego; ponadto złoża znajdują się w okolicach Gubina (woj. lubuskie), Ścinawy i Legnicy (dolnośląskie), Rogóźna (łódz.), Mosiny (wielkopol.). Obecnie rozpoznane zasoby ropy naft. nie mają dużego znaczenia w gospodarce; do największych należy złoże w dnie Morza Bałtyckiego (ok. 70 km na północ od Rozewia); ponadto eksploatuje się niewielkie złoża w Krośnieńsko-Jasielskim Zagłębiu Naftowym, na Pobrzeżu Szczecińskim (Kamień Pomorski, Wysoka Kamieńska) i Koszalińskim (Karlino), w zachodniej części Wielkopolski; trwają intensywne poszukiwania nowych złóż (szczególnie na Morzu Bałtyckim) prowadzone również przy udziale firm zagranicznych. Gaz ziemny (zbadane udokumentowane geol. zasoby 146 km³) występuje w okolicach Przemyśla, Lubaczowa, Mielca, w Wielkopolsce (Ostrów Wielkopolski, Nowa Sól, Rawicz, między Zbąszyniem a Jarocinem), na Pobrzeżu Szczecińskim, w Jasielsko-Krośnieńskim Zagłębiu Naftowym oraz na Morzu Bałtyckim; złożom węgla kam. na Górnym Śląsku towarzyszy metan (zasoby ok. 90 km³).

Spośród surowców chem. podstawową rolę odgrywają siarka rodzima (zasoby 515 mln t) i sól kam. (ok. 85 mld t); złoża siarki występują wokół Tarnobrzega (Piaseczno, Machów, Jeziórko), na południe od Szydłowca (Grzybów, Osiek) oraz koło Lubaczowa (Horyniec, Basznia); sól kam. występuje na Podkarpaciu (Bochnia, Wieliczka, Łężkowice, Siedlec) i w postaci słupów solnych w północno-wschodniej Wielkopolsce oraz na Kujawach (Inowrocław, Góra, Kłodawa, Izbica, Rogóźno, Mogilno); nad Zat. Gdańską występują złoża soli potasowej (polihalitu).

Wśród surowców metalicznych do najzasobniejszych w Polsce należą złoża rud miedzi (zasoby bilansowe — 1,7 mld t rudy zawierającej ok. 40 mln t miedzi — 10% zasobów świat.) oraz cynku i ołowiu (90 mln t, zawierających ponad 3,5 mln t cynku i ponad 1,5 mln t ołowiu); miedzionośne margle i łupki zalegają w niecce bolesławiecko-złotoryjskiej oraz między Lubinem a Głogowem (Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy); złoża zawierają ok. 1,6% miedzi oraz domieszki srebra, kobaltu, wanadu, cyny, niklu; rudy cynku i ołowiu występują w okolicach Olkusza, Bolesławia, Chrzanowa i Zawiercia. Rudy żelaza, gł. niskoprocentowe syderyty ilaste, znajdują się w Zagłębiu Staropolskim (nie eksploatowane), w okolicach Częstochowy oraz w Łęczycy; 1962 w woj. podlaskim (okolice Suwałk) odkryto bardzo zasobne (szacowane na 1 mld t) złoża magnetytu tytano- i wanadonośnego (nie ekspolatowane); ponadto w Polsce są złoża rud niklu (Ząbkowice Śląskie) oraz barytu (okolice Wałbrzycha). Duże znaczenie gosp. mają różnorodne surowce skalne; szczególnie bogate złoża zalegają w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim (granity, sjenity, gabra, porfiry, melafiry, diabazy, bazalty, łupki kwarcowe, marmury, piaskowce), na obrzeżu G. Świętokrzyskich (piaskowce, wapienie, zlepieńce), na Wyż. Lubelskiej i w okolicach Chełma (margle i wapienie kredowe), w Niecce Nidziańskiej (gipsy), na Kujawach i Wyż. Krakowsko-Częstochowskiej (wapienie); na obszarze prawie całego kraju występują piaski, gliny, żwiry i iły.

Polska ma bogate zasoby wód geotermalnych; największe znajdują się między Koninem a Łodzią, Poznaniem a Piłą, w okolicach Szczecina i na Podhalu; w Pyrzycach (woj.zachodniopomor.) działa pierwsza w Polsce ciepłownia geotermiczna (uruchomiona 1996). Liczne są źródła leczn. wód miner., m.in. wody chlorkowe, wodorowęglanowe, siarkowe (gł. w Sudetach i Beskidach).

Odkrywkowa kopalnia siarki, Okręg Tarnobrzeski

Bóbrka, historyczne wieże wiertnicze w Muzeum-Skansenie Przemysłu Naftowego im. Ignacego Łukasiewicza

Bogdanka, kopalnia węgla kamiennego

Bełchatów, odkrywkowa kopalnia węgla