Polska. Ustrój polityczny. Władza ustawodawcza
 
Encyklopedia PWN
Polska. Ustrój polityczny. Władza ustawodawcza.
Jej organami są sejm i senat, wyjątkowo (np. jeśli zachodzi potrzeba pociągnięcia prezydenta do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu) obradują one wspólnie, tworząc Zgromadzenie Narodowe. Sejm jest pierwszą (podstawową) izbą; składa się z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych i bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Rozdziału mandatów dokonuje się opierając na zasadzie proporcjonalności, ograniczonej systemem progów wyborczych (próg podstawowy wynosi 5%, dla koalicji 8%). Senat składa się ze 100 senatorów, wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich, w głosowaniu tajnym w okręgach 2-, 3- lub 4-mandatowych; wybory do senatu są oparte na zasadzie większości względnej. Kadencja sejmu trwa 4 lata i upływa w dniu poprzedzającym pierwsze posiedzenie sejmu nowej kadencji. Sejm może się rozwiązać przed upływem kadencji, rozwiązanie na mocy decyzji prezydenta jest możliwe tylko w razie niezdolności sejmu do wyłonienia rządu bądź do uchwalenia budżetu. Kadencja senatu rozpoczyna się i kończy razem z kadencją sejmu. Izby funkcjonują na zasadzie permanencji (w każdym czasie mogą być zwoływane posiedzenia i podejmowane uchwały). Organami sejmu (i senatu) są: Marszałek, Prezydium oraz komisje. Posłowie (i senatorowie) są przedstawicielami całego narodu, nie wiążą ich instrukcje wyborców (zasada mandatu wolnego). Przysługuje im wiele przywilejów, w szczególności immunitet (zakaz pociągania do odpowiedzialności karnej bez zgody izby) i nietykalność (zakaz pozbawienia wolności bez zgody izby); mandatu parlamentarzysty nie można łączyć z innymi urzędami państw. (wyjątkiem jest stanowisko ministra) ani z prowadzeniem pewnych form działalności gospodarczej. Posłowie (i senatorowie) organizują się w kluby i koła, odpowiednio do swych politycznych afiliacji. Sejm uchwala ustawy, sprawuje kontrolę nad działalnością rządu, powołuje (wybiera) większość pozostałych konstytucyjnych organów państw. i egzekwuje ich odpowiedzialność. Senat jest izbą, której kompetencje koncentrują się na udziale w funkcji ustawodawczej. Z sejmem współdziała Najwyższa Izba Kontroli, która mu podlega. Głównym zadaniem NIK jest kontrola organów administracji rządowej (z Radą Ministrów włącznie), także — w ograniczonym zakresie — organów samorządu terytorialnego, państwowych i komunalnych osób prawnych oraz prywatnych podmiotów gospodarczych. W szczególności NIK bada wykonanie budżetu państwa przez rząd i przedstawia sejmowi opinię w przedmiocie udzielenia rządowi absolutorium oraz wyniki kontroli zleconych przez sejm lub jego komisje, a także wyniki innych ważniejszych kontroli; na czele NIK stoi prezes wybierany przez sejm (za zgodą senatu) na 6-letnią kadencję; w terenie działają tzw. delegatury NIK.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Sejm RP, sala posiedzeń plenarnych po 1935fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Sejm Ustawodawczy, luty 1947 fot. Archiwum Dokumentacji Mechanicznej
Sejm Wileński, uchwała z 21 II 1922 fot. Archiwum Dokumentacji Mechanicznej
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia