W okresie międzywojennym obowiązek pomocy społ. spoczywał, zgodnie z ustawą z VIII 1923, na związkach samorządu terytorialnego. Ponadto kwestią tą zajmowały się parafie i organizacje charytatywne. Po II wojnie świat. podstawę prawną w zakresie pomocy społ. stanowiła nadal ustawa z 1923 (obowiązywała do 1990). W 1945–49 pomoc społ. sprowadzała się do działań o charakterze ratowniczym, polegających na udzielaniu doraźnego wsparcia sierotom, dożywianiu ludności, zaopatrywaniu jej w odzież, organizowaniu domów noclegowych, schronisk itp. W 1949–57 pomoc ograniczała się do zapewnienia podstawowych środków utrzymania ludziom starym i niepełnosprawnym (ustrój socjalist., zapewniając wszystkim prawo do pracy, miał automatycznie likwidować
ubóstwo i nędzę). W 1958 powołano
Polski Komitet Pomocy Społecznej, który wraz z
Polskim Czerwonym Krzyżem i innymi organizacjami społ. i kośc. realizował pomoc społeczną. Nowe regulacje prawne w tym zakresie zostały wprowadzone XI 1990 ustawą o pomocy społ. (ze zmianami z VIII 1992), która zastąpiła akt prawny z 1923. Zgodnie z ustawą pomoc społ. organizują organy administracji państw. i samorządowej, współpracujące w tym zakresie z organizacjami społ., jak Pol. Czerwony Krzyż, Pol. Kom. Pomocy Społ., związki wyznaniowe, stowarzyszenia charytatywne, fundacje itp. Ciężar obowiązków związanych z pomocą społ. został przeniesiony z administracji rządowej na gminy, choć udział państwa pozostał nadal decydujący. Wyodrębniono zadania własne (finansowane z funduszy gminnych) i zlecone (opłacane przez państwo). Pracownicy zatrudnieni w
ośrodkach pomocy społecznej stali się pracownikami samorządowymi. W 2001 w jednostkach organizacyjnych pomocy społ. było zatrudnionych ponad 100 tys. osób, z czego 36 tys. w ośrodkach pomocy społ., 47 tys. w domach pomocy społ., ponad 14 tys. w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Urynkowienie i prywatyzacja gospodarki spowodowały, że działalność socjalna przeniosła się z zakładów pracy do miejsca zamieszkania. W prywatnych zakładach działalność socjalna jest albo ograniczona, albo nie ma jej wcale. W myśl niepisanej umowy pracownicy rezygnują z roszczeń socjalnych, a pracodawca rekompensuje to wzrostem płac. Podobna tendencja występuje w państw. zakładach, gdzie za cenę podwyżek płac bądź tylko utrzymania płynności wypłat wynagrodzeń załogi godzą się na likwidację i wyprzedaż bazy socjalnej oraz ograniczenie funduszu socjalnego. W wyniku urynkowienia gospodarki i prywatyzacji nastąpiła radykalna zmiana struktury podopiecznych pomocy społecznej. Do końca lat 80. byli to przede wszystkim ludzie starzy, niepełnosprawni, rodziny wielodzietne, rodziny alkoholików oraz sieroty z domów małego dziecka. Obecnie wśród podopiecznych przeważają osoby w wieku produkcyjnym, z reguły zdrowe, ale z powodu niskich płac lub bezrobocia nie dysponujące wystarczającymi środkami na utrzymanie. W 2001 z różnych form pomocy skorzystało ponad 1,6 mln rodzin, w których żyło ponad 5 mln osób. Powody trudnej sytuacji życiowej to przede wszystkim ubóstwo (ponad 900 tys. rodzin) oraz bezrobocie (737 tys.).
Zakres pomocy społ. w Polsce obejmuje świadczenia środowiskowe i instytucjonalne. Do świadczeń środowiskowych zalicza się m.in.: zasiłki pieniężne stałe, okresowe i celowe, pomoc rzeczową, np. w postaci żywności, odzieży, opału, świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, poradnictwo psychol. i prawne, sprawianie pogrzebu. W razie niemożności zapewnienia usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, osoba potrzebująca opieki może uzyskać pomoc instytucjonalną w formie pobytu w domu pomocy społ. lub w zakładzie opiekuńczym. W 2003 było 1099 domów i zakładów pomocy społ. dysponujących 99,7 tys. miejsc, a z pomocy społ., niezależnie od formy i rodzaju świadczeń, skorzystało ponad 3 mln osób.
Fundusze pomocy społ. są przeznaczone na 3 grupy wydatków: 1) zindywidualizowane świadczenia uznaniowe wymagające diagnozy w formie wywiadu środowiskowego (m.in. zasiłki celowe, usługi domowe, pożyczki na usamodzielnienie ekon.); 2) znormalizowane świadczenia, do których uprawnienia łatwo ustalić (np. pomoc mieszkaniowa); 3) świadczenia dostępne dla wszystkich, którzy spełniają określone wymogi formalne (np. zasiłki stałe dla osób, które stały się inwalidami przed 18 rokiem życia).