Polska. Polityka społeczna. Ochrona zdrowia
 
Encyklopedia PWN
Polska. Polityka społeczna. Ochrona zdrowia
W okresie międzywojennym opieka zdrowotna opierała się gł. na pracy lekarzy prowadzących tzw. wolną praktykę. Powołanie 1920 Kasy Chorych pozwoliło na objęcie ubezpieczeniem społ. na wypadek choroby zaledwie ok. 14% ludności: przekształcenie 1934 Kas Chorych w Ubezpieczalnię Społ. pozbawiło prawa do ubezpieczenia większość robotników rolnych. Wysoce niezadowalający był stan zdrowia ludności, złe były również warunki sanitarno-higieniczne kraju. W następstwie tego wskaźnik umieralności był wysoki i wynosił 13,9 na 1000 ludności, a niemowląt aż 139,2 na 1000 żywych urodzeń. W okresie II wojny światowej większość obiektów leczn. i przemysłu farm. uległa zniszczeniu, duże straty poniósł personel med. (np. z ok. 13 tys. lekarzy 1938 po wojnie pozostało ok. 5 tys.); ludność nękały m.in. epidemie gruźlicy, duru brzusznego i plamistego, czerwonki, zimnicy, które zostały jednak w ciągu kilku lat powojennych opanowane, gł. dzięki akcji Nacz. Nadzwyczajnego Komisariatu do Walki z Epidemiami, powołanego 1944.
W PRL państwo przejęło obowiązek zapewnienia opieki zdrowotnej, pomocy med. i opieki społ. całej ludności; ponadto do jego zadań włączono kształtowanie właściwych warunków zdrowotnych środowiska człowieka. Prawo obywateli do ochrony zdrowia oraz pomocy w razie choroby lub niezdolności do pracy zostało w Konstytucji PRL 1952 zaliczone do praw obywatelskich; istotne z punktu widzenia ochrony zdrowia było wyrównanie 1970–75 uprawnień pracowników fiz. i umysłowych do zasiłków chorobowych, opieki nad chorym dzieckiem, objęcie ubezpieczeniem społ. ludności wiejskiej, rozszerzenie uprawnień kobiet do płatnego i bezpłatnego urlopu macierzyńskiego. Z finansowanej przez budżet państwa opieki zdrowotnej mogą korzystać wszyscy objęci ubezpieczeniem społ. oraz inne osoby, np. dzieci i młodzież ucząca się, żołnierze zasadniczej służby wojsk., osoby leczone z powodu gruźlicy i chorób wenerycznych; bezpłatnie są wydawane leki w lecznictwie zamkniętym, a także podstawowe przeciwgruźlicze, przeciwnowotworowe oraz niektóre stosowane w chorobach psychicznych i niektórych chorobach przewlekłych; ponadto bezpłatne leki przysługują inwalidom wojennym i wojskowym. Tworzony po wojnie system organizacyjny opieki zdrowotnej (ZOZ) obejmował opieką 30–150 tys. osób; podstawowym ogniwem lecznictwa ambulatoryjnego są przychodnie rejonowe w miastach oraz wiejskie i gminne ośr. zdrowia; leczenie stacjonarne zapewnia system szpitali ZOZ, szpitali wojew. oraz klinik akad. med., instytutów nauk.-badawczych i in. W zakresie profilaktyki działają wszystkie ogniwa służby zdrowia, szczególne jednak obowiązki spoczywają na Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS), utworzonej 1954, dysponującej siecią 384 stacji sanitarno-epidemiologicznych, oraz na przem. i szkolnej służbie zdrowia. System społ. służby zdrowia od końca lat 60. nie miał możliwości rozwojowych; niedoinwestowanie państw. służby zdrowia, pogorszenie się warunków zdrowotnych i socjalnych społeczeństwa spowodowały w latach 90. załamanie się istniejącego systemu opieki zdrowotnej. Od początku lat 80. podejmowano próby reformy polityki zdrowotnej państwa, lecz żadna z koncepcji nie zdołała uzyskać środowiskowej i społ. aprobaty; powstają liczne projekty ustaw (rządowe i poselskie), m.in. ustawa o zapobieganiu narkomanii, świadczeniach zdrowotnych gwarantowanych przez państwo, o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym; 1995 weszła w życie ustawa o ochronie zdrowia psychicznego (regulująca m.in. postępowanie przymusowe w psychiatrii). Wdrażane elementy reformy obejmują: dopuszczenie wszystkich podmiotów do zakładania i prowadzenia, na równych prawach, zakładów opieki zdrowotnej, zmianę zasad płatności za leki, wprowadzenie modelu lekarza rodzinnego, zwiększenie znaczenia samorządów zaw. lekarzy i pielęgniarek. Naczelnym organem koordynującym działania w zakresie opieki zdrowotnej jest Minist. Zdrowia i Opieki Społecznej.
W Polsce opanowano wiele chorób zakaźnych, ale problemem o znaczeniu społ. nadal są: gruźlica, wirusowe zapalenie wątroby, zatrucia pokarmowe, choroby przenoszone drogą płciową; gł. przyczynami zgonów są choroby układu krążenia i choroby nowotworowe, występuje zjawisko znacznej nadumieralności mężczyzn; 2009 współczynnik umieralności ogółem wynosił 10,1 na 1000 ludności, a umieralności niemowląt 5,6 na 1000 urodzeń żywych. W 2008 było (na 10 000 ludności) 184 tys. (48,1) łóżek szpitalnych, a w 2010 było 79,0 tys. (20,8) lekarzy, 11,9 tys. (3,1) dentystów, 24,1 tys. (6,3) farmaceutów, 186,0 tys. (48,9) pielęgniarek, 22,0 tys. (5,8) położnych; działało 5657 przychodni (2002), 2170 ośr. zdrowia (2002), 10817 aptek i 1154 punktów aptecznych.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia