Polska. Film. Druga Rzeczpospolita
 
Encyklopedia PWN
Polska. Film. Druga Rzeczpospolita.
Po odzyskaniu niepodległości 1918 nastąpił szybki rozwój kinematografii, ale z istniejących już wytwórni tylko nieliczne — Sfinks (działający od 1909), Leo-Film, Falanga, zyskały większe znaczenie; rozwinęła się sieć kin (od ok. 400 w 1921 do 807 w 1938). W produkcji film. do najlepszych dzieł należały adaptacje utworów lit.; w okresie filmu niemego powstały m.in.: R. Ordyńskiego Mogiła nieznanego żołnierza wg A. Struga (1927) i Pan Tadeusz wg A. Mickiewicza (1928), A. Hertza Ziemia obiecana wg W.S. Reymonta (1927), H. Szaro Przedwiośnie wg S. Żeromskiego (1928); nowatorstwo warsztatu reprezentowali W. Biegański i L. Trystan. W 1925–30 ukształtowało się nowe pokolenie realizatorów film. (J. Gardan, J. Lejtes, M. Krawicz, M. Waszyński, L. Buczkowski) oraz operatorów film. (m.in. Z. Gniazdowski, A. Wywerka, S. Steinwurzel); zespół aktorów grających stale w filmie — poza pracą w teatrze — tworzyli m.in.: E. Bodo, M. Bogda, A. Brodzisz, A. Dymsza, K. Krukowski, M. Malicka, J. Marr, B. Mierzejewski, M. Modzelewska, N. Ney, Z. Pogorzelska, J. Romanówna, B. Samborski, Z. Sawan, L. Solski, J. Węgrzyn, S. Wysocka, M. Zimińska, A. Żabczyński; wcześniej już debiutowali w filmie: A. Zelwerowicz, J. Leszczyński, W. Grabowski, S. Jaracz; sławę gwiazdy film. zyskała J. Smosarska; po 1926 powstały szkoły film. mające za cel wykształcenie reżyserów i aktorów film.; podstawową słabością pol. filmu fabularnego w tym okresie był brak dobrych, oryginalnych scenariuszy filmowych. Dopiero 1930 pojawił się pierwszy pol. film dźwiękowy — B. Newolina i B. Landa Moralność pani Dulskiej wg G. Zapolskiej; 1930–32 powstawały liczne dramaty sensacyjne, filmy o tematyce egzotycznej (Głos pustyni 1932 Waszyńskiego wg O. Ossendowskiego), dramaty społ.-obyczajowe oraz melodramaty: Ordyńskiego Janko Muzykant wg H. Sienkiewicza (1930), Szaro Dzieje grzechu wg Żeromskiego (1933) i Ordynat Michorowski wg H. Mniszkówny (1937), Lejtesa Młody las 1934 wg J.A. Hertza i Dziewczęta z Nowolipek wg P. Gojawiczyńskiej (1937), Buczkowskiego Wierna rzeka wg Żeromskiego (1936), Waszyńskiego Znachor wg T. Dołęgi-Mostowicza (1937), a oprócz nich filmy hist.-kostiumowe, jak: Pan Twardowski (1936) Szaro, Barbara Radziwiłłówna (1936) i Kościuszko pod Racławicami (1937) Lejtesa oraz komedie, gł. muz., i farsy (Jadzia 1936 Krawicza, Ada, to nie wypada 1936 K. Toma, Piętro wyżej 1937 Trystana).
W 1929–34 ukształtował się, skupiony wokół Stow. Miłośników Filmu Artyst. „Start” i Spółdzielni Autorów Film. (1937–39), awangardowy ruch film.; jego uczestnicy głosili hasło walki o film użyteczny społecznie; realizowali z powodzeniem filmy dokumentalne (m.in. Droga młodych 1937 A. Forda, Trzy etiudy Chopina 1937 E. Cękalskiego) i fabularne (Strachy 1938 Cękalskiego i K. Szołowskiego wg M. Ukniewskiej i Nad Niemnem 1939 W. Jakubowskiej i Szołowskiego wg E. Orzeszkowej).
Polska była jedynym krajem w Europie, w którym w okresie międzywojennym wyprodukowano kilkanaście pełnometrażowych filmów w języku jidysz (gł. wytwórnia Green-Film pod dyrekcją J. Greena), m.in. Ał Chet ['za grzechy'] A. Martena, Jidł mit'n Fidł ['Żydek ze skrzypcami'] J. Nowiny-Przybylskiego i Greena, Frajliche Kobconim ['weseli biedacy'], Der Purymszpiler ['błazen'] Nowiny-Przybylskiego, Dybuk Waszyńskiego wg An-skiego, Tkijat Kaf ['ślubowanie'] Z. Turkowa i Szaro, Mamełe, a Birwełe der Mamen ['list do matki'] Greena i Trystana oraz Un a Hejm ['bezdomni'] Martena wg J. Gołdina.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia