Kazachstan. Warunki naturalne

Kazachstan. Warunki naturalne.

Kazachstan zajmuje obszar od dolnej Wołgi do Ałtaju i od Uralu Południowego i Niz. Zachodniosyberyjskiej do północnych pasm Tienszanu (Ałatau Zailijski, 4973 m); linia brzegowa dł. 2320 km; rozciągłość z zachodu na wschód wynosi 2995 km, z północy na południe — 1600 km; we wschodniej części Pogórze Kazachskie; część zachodnia leży w obrębie nizin Nadkaspijskiej i Turańskiej; najwyższy szczyt Chan Tengri (6995 m, na granicy Kazachstanu, Kirgistanu i Chin); najniższy punkt depresja Karakija (132 m p.p.m.); ponad 1/2 pow. zajmują pustynie Kyzył-kum, Mujun-kum i Betpakdała. Klimat umiarkowany ciepły kontynent., na większej części obszaru wybitnie suchy; średnia temp. w styczniu od –18°C na północy do –3°C na południu, w lipcu odpowiednio 19°C i 28–30°C; w zimie napływ zimnego powietrza arktycznego może powodować spadki temp. do –50°C (na północnym wschodzie), latem napływ powietrza zwrotnikowego może wywołać wzrost temp. powyżej 40°C; roczna suma opadów wynosi 100 mm i mniej na Niz. Turańskiej, na pozostałym obszarze — 100–300 mm, tylko na południowych przedgórzach — do 500 mm i w górach na południowym wschodzie — do 1600 mm (maksimum opadów przeważnie na wiosnę); latem często pojawia się ciepły, suchy wiatr (suchowiej). Liczne rz. okresowe (Czu, Sarysu, Turgaj, Emba, Irgiz); gł. rz. stałe: Irtysz (dł. w granicach Kazachstanu — 1698 km), Syr-daria (1682 km), Ili, Ural (1082 km), Iszym (1400 km); największe jeziora: Jezioro Północnoaralskie (północna część Jez. Aralskiego), Bałchasz, Ała-kol, Tengyz, Syletytengyz; duże zbiorniki retencyjne (Buktyrmański na Irtyszu i Szardarski na Syr-darii) i sieć kanałów nawadniających. Na Niz. Zachodniosyberyjskiej lasostep z laskami brzozowymi i stepy okresowo kwitnące; dalej ku południowi suche stepy ostnicowe i półpustynie ostnicowo-piołunowe; na nizinach Nadkaspijskiej i Turańskiej oraz w południowej części Pogórza Kazachskiego panują półpustynie i pustynie piołunowe, słone lub piaszczyste z luźnymi zaroślami suksaułów; nad rzekami pasma lasów wierzbowo-topolowych (tugaje) i błota zarosłe trzciną; w górach ponad piętrem stepów występują lasy świerkowe ze świerkiem Schrenka (Picea schrenkiana) lub świerkowo-jodłowe (najbardziej suche pasma są bezleśne), wyżej roślinność subalp. i alp.; wieczne śniegi i lodowce (o łącznej pow. 2000 km²).

Tereny w pobliżu byłego sowieckiego poligonu atomowego (obwody: wschodniokazachstański i karagandyjski) objęte katastrofą ekol. (przeprowadzono tu 470 prób atomowych, z tego 116 naziemnych, reszta podziemne); w związku z intensywnym wykorzystywaniem do nawadniania wód Amu-darii i Syr-darii katastrofa ekol. objęła również region Jez. Aralskiego.