Armenia. Literatura

Armenia. Literatura.

Tworzona w języku ormiańskim; jej początki sięgają pierwszych wieków n.e. (fragmenty pieśni epickich i mitol. zachowane u Mojżesza z Chorenu); przyjęcie chrześcijaństwa i wynalezienie na przeł. IV i V w. alfabetu, dostosowanego do języka ormiańskiego (Mesrop Masztoc), przyczyniło się do rozwoju piśmiennictwa oraz umocnienia poczucia narodowości i odrębności mimo ataków islamu). W V w. (zw. złotym) dominowały przekłady gr. i syr. tekstów teol. i Biblii oraz dzieła hist.; od poł. VII w. do końca XI w. w literaturze ormiańskiej przeważały dzieła teol. i poezja kośc.; jedynie Grzegorz z Nareku (przeł. X i XI w.) tworzył, oprócz rel., pieśni oparte na folklorze ormiańskim; w XII w. (zw. srebrnym) nastąpił rozkwit literatury ormiańskiej, w tym okresie działali Mychitar Gosz, jeden z pierwszych bajkopisarzy i prozaików oraz poeta Nerses Sznorali, sięgający po tematy świeckie; oprócz języka klas. (tzw. grabaru) w utworach lit. coraz częściej pojawiał się język lud. (poeta Frik), w okresie najazdów mong. i tur. (XII–XIV w.) nastąpił upadek literatury ormiańskiej (do XVII w.). Prawdziwe odrodzenie piśmiennictwa nastąpiło w XIX w., gdy tworzono w 2 nowoormiańskich językach: wschodnim (Rosja, Iran) i zachodnim (Turcja); w literaturze wschodnioormiańskiej dominowała proza, gł. realist. (Ch. Abowian, Raffi, A. Szirwanzade) oraz dramat hist. i społ.-obyczajowy (G. Sundukian); poezję uprawiał M. Nalbandian; w okresie przynależności do ZSRR literatura odzwierciedlała założenia oficjalnej polityki kult.; do poetów starszego pokolenia należeli: H. Howannisjan, H. Tumanian i A. Isahakian, średniego pokolenia — H. Hakopian, W. Terian, J. Czarenc, do młodszego — N. Zarian, G. Sarian, H. Sahian, H. Sziraz, G. Emin, W. Dawtian, P. Sewak; prozę reprezentują Nar-Dos, D. Demirczian (debiutujący w XIX w.), A. Bakunc, G. Mahari, Ch. Dasztenc, G. Sewunc, S. Chanzadian; ze średniego pokolenia W. Petrosjan, Z. Chalapian, H. Matewosjan; literatura zachodnioormiańska rozwija się m.in. w Libanie, Francji, USA, gdzie schronili się uciekinierzy ormiańscy z Turcji (po masakrze 1915); nieliczni pisarze ormiańscy pozostali w Turcji. Niektórzy pisarze tworzą w języku kraju w którym zamieszkują, np. W. Saroyan (w języku ang. w USA).