Azja. Warunki naturalne. Wody
 
Encyklopedia PWN
Azja. Warunki naturalne. Wody.
Około 34% powierzchni Azji zajmują obszary bezodpływowe, głównie pustynie zachodniej i środkowej Azji; kontynentalny dział wód stanowią góry środkowej i południowej Azji; do zlewiska Oceanu Indyjskiego (26,3%) uchodzą: Irawadi, Ganges z Brahmaputrą, Indus, Szatt al-Arab, powstała z połączenia Tygrysu i Eufratu, Oceanu Arktycznego (25,2% powierzchni Azji) — Ob, Jenisej, Lena, Indygirka, Oceanu Spokojnego (18,4%) — Amur, Huang He, Jangcy (najdłuższa rzeka Azji), Mekong, Oceanu Atlantyckiego (1,1%) — rzeki Azji Mniejszej (Kızılırmak); obszary całkowicie pozbawione stałej sieci rzecznej to Półwysep Arabski i Gobi. Największe jeziora: Morze Kaspijskie i Jezioro Aralskie są pozostałością dawnego morza; jeziora pochodzenia tektonicznego to: Bajkał (najgłębsze na Ziemi, do 1620 m), Bałchasz, Wan, Urmia, Kuku-nor; na północnym wschodzie wiele jezior polodowcowych; do grupy naturalnych jezior zaporowych należy Sewan (zamknięcie rynny tektonicznej potokiem lawy), Sareskie na rzece Murgob w Pamirze i Göygöl na rzece Ağsu (zamknięcie dolin przez osuwiska); w regionach wulkanicznych (Wyspy Japońskie, Filipiny, Archipelag Malajski) utworzyły się jeziora kraterowe i kalderowe; wiele jezior powstało w wyniku odcięcia nadmorskich lagun, także jako starorzecza w dolinach Jangcy, Mekongu, Ussuri; w suchych obszarach bezodpływowych występują jeziora słone (Issyk-kul, Lob-nor, Taszk, Namak), spośród których największe zasolenie ma Morze Martwe. W Azji granica wiecznego śniegu, powyżej której występują lodowce, przebiega na wyspach arktycznych na poziomie morza, w Kaukazie średnio na wysokości 3200 m, w Pamirze — 4400 do 5200 m i w Himalajach — od 4500 do powyżej 6000 m; lodowce zajmują ok. 40 tysięcy km2 (0,1% powierzchni lądowej); ciągła pokrywa lodowa w formie lądolodu występuje jedynie na wyspach arktycznych, a lodowce górskie w: Himalajach, Karakorum (Sjaczen, Baltoro, Hispar), Tybecie, Pamirze (Lodowiec Fedczenki), na północnym Uralu i Kaukazie. W północnej Azji występuje wieloletnia zmarzlina, która zajmuje obszar ok. 10 mln km2; w związku z płytkim zaleganiem wieloletnie zmarliny, zwłaszcza na Nizinie Zachodniosyberyjskiej, występują tu największe na Ziemi obszary bagienne.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Amur (Rosja)fot. J. Fogler/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bosfor, most Fatih Sultan Mehmet (Turcja)fot. J. Gruszczyńska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Amarapura, most U Bein z drzewa tekowego przeznaczony dla pieszych (Birma)fot. A. Olej/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bajkał, przylądek Chaboj na wyspie Olchon (Rosja).fot. A. Mazurkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Tybetańska, Wyżyna, jezioro Nam-c’ofot. P. Tomaszewski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia