Atlantycki, Ocean

Atlantycki, Ocean, Atlantyk,

ocean między Europą, Afryką, Antarktydą i Ameryką, drugi na Ziemi według powierzchni, po Oceanie Spokojnym.

Powierzchnia oceanu: 91,7 mln km²; udział w powierzchni oceanu — 25%; udział w powierzchni Ziemi — 35%; 77 mln km²

Objętość wód: ok. 329,7 mln km³; udział w objętości wód wszechoceanu — 25%

Głębokość akwenu: średnia — 3 595 m, maksymalna — 9 219 m (Puerto Rico)

Pływy: półdobowe, dobowe (Zatoka Meksykańska); wysokość pływów: 1,5 m — u brzegów kontynentów, 17 m — Fundy (maksymalnie 20 m)

Baseny oceaniczne: Labradorski, Basen, Zachodnioeuropejski, Basen, Hiszpański, Basen, Północnoamerykański, Basen, Zielonego Przylądka, Basen, Kanaryjski, Basen, Gujański, Basen, Gwinejski, Basen, Angolski, Basen, Brazylijski, Basen, Argentyński, Basen, Afrykańsko-Antarktyczny, Basen

Prądy morskie: ciepłe: Zatokowy, Prąd (z Północnoatlantyckim), Brazylijski, Prąd, Gwinejski, Prąd, Zachodniogrenlandzki, Prąd, Północnoatlantycki, Prąd; zimne: Labradorski, Prąd, Kanaryjski, Prąd, Benguelski, Prąd, Antarktyczny Prąd Okołobiegunowy (część);

Ważniejsze porty: przeładunkowe: Rotterdam, South Louisiana, Houston, Antwerpia, Port Authority of New York and New Jersey (PANYNJ); kontenerowe: Rotterdam, Hamburg, Antwerpia, Port Authority of New York and New Jersey (PANYNJ), Brema i Bremerhaven

Do Oceanu Atlantyckiego jest zaliczany niekiedy jako morze Ocean Arktyczny, z którym graniczy umownie wzdłuż podmorskich progów Wysp Owczych i Progu Islandzko-Grenlandzkiego oraz w Cieśninie Davisa; z Oceanem Spokojnym połączony cieśniną Magellana i Drake’a; z Oceanem Indyjskim graniczy umownie wzdłuż południka 20°E, od brzegu Afryki do Antarktydy; powierzchnia 91,7 mln km²; obejmuje m.in. morza: Bałtyckie, Północne, Śródziemne z Czarnym, Weddella, Karaibskie oraz zatoki: Biskajską, Gwinejską, Meksykańską i inne; największe wyspy: Wielka Brytania, Nowa Fundlandia, Kuba, Islandia, Irlandia, Haiti. Ocean Atlantycki powstał wskutek rozerwania prakontynentu Pangei i przemieszczania się płyt litosferycznych od ryftu pod wpływem rozrastania się (spredingu) dna oceanicznego, tworzonego przez wydobywającą się ze szczeliny ryftowej lawę bazaltową; oddzielanie się Ameryki Południowej od Afryki rozpoczęło się w jurze, zaś Ameryki Północnej od Europy — na przełomie jury i kredy; proces ten trwa do dziś. Średnia głębokość oceanu wynosi 3595 m, maksymalną, 9219 m, osiąga w rowie Puerto Rico. Dno zajmują przede wszystkim liczne i rozległe baseny oceaniczne, rozdzielone podmorskim Grzbietem Śródatlantyckim (długość 20,3 tysiąca km), biegnącym w kształcie litery S środkiem oceanu, od Islandii na północy do Wyspy Bouveta na południu. Wznosi się on ok. 3000 m nad dnem w basenach oceanicznych – głębokość nad grzbietem 2000–3500 m, miejscami 700–800 m, pojedyncze kulminacje jako wyspy wystają nad wodę — najwyżej Azory, do wysokości do 2351 m; środkiem grzbietu biegnie, poprzecinana równoleżnikowo licznymi głębokimi rozłamami, dolina ryftowa szerokości 28–55 km. Szelfy, położone na głębokości do 200 m, jedynie w Antarktyce do 600 m, zajmują stosunkowo małą (ponad 9%) część dna Oceanu Atlantyckiego, ich szerokość wynosi od kilkudziesięciu km wzdłuż większości brzegów do 500 km koło Nowej Fundlandii, 500–600 km u brzegów Argentyny i 1300 km w Morzu Północnym. Temperatura wód powierzchniowych jest zróżnicowana (średnia 16,5°C): od 28°C w strefie przyrównikowej do –1,9°C w Antarktyce; zasolenie waha się od 7–8‰ u polskich wybrzeży Morza Bałtyckiego, 35‰ w szerokościach umiarkowanych na otwartym oceanie, 38‰ w strefie pasatów do 39‰ w Morzu Śródziemnym. Do największych prądów ciepłych należą: Zatokowy z Północnoatlantyckim, Brazylijski oraz prądy równikowe, natomiast główne prądy zimne to Labradorski, Kanaryjski, Benguelski oraz atlantycka część Antarktycznego Prądu Okołobiegunowego. Na prawie całym Oceanie Atlantyckim występują pływy półdobowe, z wyjątkiem Zatoki Meksykańskiej, gdzie są pływy dobowe; średnia rozpiętość wysokości pływów wynosi od 20 cm na otwartym oceanie do 1,5 m u brzegów kontynentów; najwyższe są w zatokach, np. w estuarium Sekwany koło Hawru 7,0 m, w estuarium rzeki Severn k. Bristolu 16,8 m, w zatoce Fundy 17,0 m (maksymalnie aż 20 m). Zjawiska lodowe (pak polarny, kry, góry lodowe) mają na półkuli północnej większy zasięg niż na południu; wody mórz przybrzeżnych w szerokościach umiarkowanych w zimie zamarzają; do Oceanu Atlantyckiego przepływa lód z Oceanu Arktycznego: co roku ok. 1/3 masy lodu polarnego wnosi Prąd Wschodniogrenlandzki; góry lodowe, pochodzące głównie z lodowców Grenlandii, wpływają z Prądem Labradorskim, docierając na południe do 40°N. Góry lodowe odrywające się od lodowców szelfowych Antarktydy i płynące z Antarktycznym Prądem Okołobiegunowym docierają na północ z Prądem Falklandzkim aż do 35°S. Do Oceanu Atlantyckiego odpływa ok. 60% wód rzecznych z lądów, uchodzą największe rzeki kuli ziemskiej: Amazonka, Nil, Kongo, Missisipi, Parana, Orinoko i Niger.

Kanaryjskie, Wyspy, krajobraz Teneryfy (Ocean Atlantycki)

Źródło hydrotermalne (Ocean Atlantycki).

Źródło hydrotermalne (Ocean Atlantycki).