wojna rosyjsko-japońska

wojna rosyjsko-japońska 1904–05,

konflikt zbrojny o panowanie na Dalekim Wschodzie, rozpoczęty przez Rosję pod naciskiem cara Mikołaja II Romanowa (który w jego wyniku pragnął zwiększyć swój monarszy autorytet);

głównym przedmiotem rywalizacji rosyjsko-japońskiej była Korea (gospodarczo zdominowana przez Japonię); po wprowadzeniu przez Rosję do Korei żołnierzy rosyjskich (w związku z rosyjskimi koncesjami leśnymi) Japonia zerwała z Rosją stosunki dyplomatyczne i w nocy z 8 na 9 II 1904 torpedowce japońskie zaatakowały Port Artur; 10 II Mikołaj II wypowiedział wojnę Japonii; Japończycy po zablokowaniu floty rosyjskiej (dowódca S. Makarow), skoncentrowali siły lądowe (dowódca marszałek J. Ōyama) w Korei i na półwyspie Liaotung; po bitwach w rejonach: nad rzeką Yalu Jiang (V 1904), pod Wafanghou (czerwiec), Liaoyang (sierpień–wrzesień) oraz nad rzeką Sha He (październik) wojska rosyjskie (dowódca A. Kuropatkin) zostały wyparte z tego terytorium; zagrożona z lądu eskadra rosyjska, stacjonująca w twierdzy Port Artur usiłowała przebić się do Władywostoku, ale 2 I 1905 Port Artur padł, a wielka bitwa pod Mukdenem (luty–marzec) zakończyła się klęską wojsk rosyjskich; rząd rosyjski wiązał jeszcze nadzieje z płynącą (od IX 1904) do Władywostoku eskadrą bałtycką, która jednak 27–28 V 1905 została całkowicie rozbita koło wyspy Cuszima. Wojnę zakończył pokój w Portsmouth. Klęska Rosji wykazała słabość armii i ustroju politycznego caratu, wywołała oburzenie w społeczeństwie rosyjskim i stała się jedną z bezpośrednich przyczyn rewolucji 1905–07 w Rosji.