Wałbrzych,
m. powiatowe w województwie dolnośląskim, powiat grodzki (do 2002 i od 2013), siedziba pow. wałbrzyskiego, w G. Wałbrzyskich, nad Pełcznicą, częściowo w granicach Książańskiego Parku Krajobrazowego, na wys. 400–500 m.
Ludność miasta: ogółem — 111,9 tys. mieszkańców (2019)
Gęstość zaludnienia: 1 316,4 os/km2 (2019)
Powierzchnia: 85 km2
Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 16°17′E, szerokość geograficzna: 50°46′N
Prawa miejskie: nadanie praw — 1426
Oficjalne strony WWW: www.um.walbrzych.pl
Historia. Wczesnośredniowieczna osada słow., następnie gród obronny, od 1290 zamek książęcy w posiadaniu Piastów świdnicko-jaworskich; od 1392 pod zwierzchnictwem Czech, dzielił losy polit. Śląska (niem. Waldenburg, spolszczona forma Wałbrzych od XIX w.); od 1742 w państwie prus. Prawa miejskie przed 1426 (1400?); od XIV w. wydobycie rud ołowiu i srebra; w XV–XIX w. rozwój sukiennictwa i płóciennictwa (w XVIII w. eksport gł. do Europy Zachodniej); 1792 bunt tkaczy; 1818 zainstalowano przędzalnię mech. (pierwsza na Śląsku); w 2. poł. XVI w. początki górnictwa węgla kam., gwałtowny rozwój w 2. poł. XVIII i XIX w.; od XIX w. rozwój przemysłu; 1820 powstała odlewnia żelaza, 1829 i 1845 fabryka porcelany, 1868 huta szkła i gazownia, 1896 elektrownia i tramwaje, 1900 wodociągi i kanalizacja; od 1853 połączenie kol. z Wrocławiem, od 1867 z Jelenią Górą; wzrosła liczba ludności z ok. 10,4 tys. 1870 do ok. 64,1 tys. 1939; nastąpił rozwój przestrzenny miasta. Po I wojnie świat. pozostał w granicach Niemiec; w okresie II wojny światowej 1944–45 podobóz obozu koncentracyjnego Gross-Rosen, 3 oddziały robocze jeńców sowieckich, 2 — jeńców wł., 4 obozy pracy przymusowej; od 1945 w Polsce; XIX w.–1975 i od 1999 siedziba powiatu, 1975–98 siedziba województwa; 1951 powiększony o miasta Biały Kamień i Sobięcin (część miasta); 1973 do Wałbrzycha włączono m.in. Lubiechów, Książ, Szczawienko, Sobięcin, Glinik, Podgórze.
Zabytki. Klasycystyczny kościół ewangelicki (1785–88, C.G. Langhans); klasycyst. pałac (1800–03).