Shaw George Bernard
 
Encyklopedia PWN
Shaw
[szo:]
George Bernard Wymowa, ur. 26 VII 1856, Dublin, zm. 2 XI 1950, Ayot Saint Lawrence (hrab. Hertfordshire),
angielski dramatopisarz i krytyk literacki.
Kalendarium
Urodził się 26 VII 1856 w Dublinie. Karierę rozpoczął od dziennikarstwa, pisząc recenzje muzyczne, literackie i teatralne, często bardzo krytyczne wobec błahości produkcji dramatycznej końca XIX w. (recenzje teatralne wydane w Our Theatre in the Nineties, t. 1–3 1932); opublikował także 2 powieści. Jednocześnie George Bernard Shaw zaangażował się w działalność społeczną, wiążąc się z reformatorskim Towarzystwem Fabiańskim (był jego czołowym publicystą). Przekonania i tworczość pisarza kształtowały się pod wpływem dzieł H. Ibsena, muzycznej myśli R. Wagnera, a także malarstwa A. Whistlera.
„Sztuki przyjemne i nieprzyjemne”
Wczesne sztuki, Szczygli zaułek (1892, wystawienie polskie 1908) i początkowo wstrzymana przez cenzurę Profesja pani Warren (1902, wystawienie polskie 1904), atakują system kapitalistyczny, który, wbrew oficjalnie głoszonym zasadom, umożliwia i sankcjonuje wyzysk najuboższych i czerpanie dochodów z prostytucji, utrwalając zarazem te zjawiska jako część społecznego mechanizmu (obie sztuki weszły później do zbioru „sztuk nieprzyjemnych”). W tych samych latach powstały też „sztuki przyjemne”, również krytyczne, lecz o lżejszej wymowie ideologicznej, ośmieszające przywary, a nie prawdziwy występek; należą do nich m.in. Getting Married (1908) i Misalliance (1910). Wystawiony 1913 Pigmalion (wystawienie polskie 1914) okazał się jednym z najtrwalszych sukcesów Shawa (przerobiony na głośny musical My Fair Lady 1957). Pisarz rozwinął też teorię tzw. siły życiowej, dzięki której dokonuje się ewolucja indywidualna i społeczna, powstają jednostki bardziej kreatywne i lepiej przystosowane; ten pogląd, zainspirowany filozofią H. Bergsona, F. Nietzschego i twórczością R. Wagnera, wyraził w sztukach: Man and Superman (1905), Major Barbara (1905, wystawienie polskie 1910), Święta Joanna (1923, wystawienie polskie 1924).
Dramaty idei
Utwory Shawa są dramatami idei, źródłem konfliktu i motorem akcji są w nich różnice poglądów wyznawanych przez bohaterów, a nie różnice ich charakterów, pochodzenia czy stopnia zamożności; nasycone humorem sytuacje i błyskotliwe dialogi pełne paradoksów (Shaw był zwany mistrzem paradoksu) miały nie tylko bawić, ale głównie prowokować i pobudzać do refleksji. Irlandzkie zamiłowanie do paradoksu próbował narzucić ang. publiczności O. Wilde. G. B. Shaw, który rozpoczął karierę dramatopisarską prawie w tym samym czasie, ma z Wilde'em wiele cech wspólnych. Bohaterowie i bohaterki Wilde'a „mówią na odwrót”, tzn. wyrażają słowne paradoksy autora, a postaci komedii Shawa nie tylko „mówią”, ale i „czynią na odwrót”, czyli postępują w sposób paradoksalny. Dramaty (ponad 50) dotykają ogromnej skali problemów współczesnego świata, poczynając od defektów systemu kapitalistycznego i złego funkcjonowania instytucji społecznych, do usankcjonowanej obłudy, zakłamania i głupoty; w sferze konstruktywnej promują idee i zjawiska mające przynieść prawdziwy postęp (reforma edukacji, równe prawa wyborcze, rozwój nauki). Pomimo silnego nasycenia wielu sztuk tracącą stopniowo na aktualności ideologią, znaczna część dorobku Shawa przetrwała próbę czasu i na stałe weszła do repertuaru światowego teatru. Polski wybór Sztuki przyjemne i nieprzyjemne (t. 1–2 1956). W 1925 George Bernard Shaw otrzymał Nagrodę Nobla. Zmarł 2 XI 1950 w Ayot Saint Lawrence (hrabstwo Hertfordshire).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia