Mussolini Benito
 
Encyklopedia PWN
Mussolini Benito, ur. 29 VII 1883, Dovia di Predappio (Emilia-Romania), zm. 28 IV 1945, Giulino di Mezzegra (prow. Como),
twórca i wódz (duce) włoskiego faszyzmu, dyktator Włoch.
Kalendarium
Urodził się 29 VII 1883 w Dovia di Predappio (Emilia-Romania). Był absolwentem kolegium nauczycielskiego i dziennikarzem prasy socjalistycznej. Od 1900 należał do Włoskiej Partii Socjalistycznej (WPS). W latach 1902–05 przebywał na emigracji w Szwajcarii, od 1906 był nauczycielem, współpracował z lokalnymi pismami socjalistycznymi; założyciel (1910) i redaktor pisma „Lotta di classe”, [‘walka klas’]; 1911 za udział w kampanii przeciw wojnie włosko-tureckiej w Libii został uwięziony. W 1912–14 redaktor naczelny „Avanti”. Antyklerykał i antymilitarysta, przeciwnik udziału Włoch w I wojnie światowej, po jej wybuchu 1914 zmienił orientację — opowiedział się za wystąpieniem przeciw państwom centralnym, za co został wykluczony z partii; 1914 założył dziennik „Popolo d’Italia”, w którym nawoływał do udziału w wojnie; 1915–17 walczył na frontach I wojny światowej, później był ponownie redaktorem naczelnym „Popolo d’Italia”.
Ku dyktaturze faszystowskiej
Aktywny w środowisku kombatanckim, 1919 założył w Mediolanie pierwsze tzw. związki walki (Fascio di Combattimento, fasces to w starożytnym Rzymie pęk rózeg związanych rzemieniem, z umieszczonym toporem pośrodku symbolizującym władzę), dające początek ruchowi i ideologii faszyzmu, które 1921 przekształcił w Narodową Partię Faszystowską. 28 X 1922 dokonał zamachu stanu (marsz na Rzym) i stanął na czele rządu. W wyborach 1924 jego partia uzyskała zdecydowaną większość w parlamencie; posługując się represjami i terrorem, 1924–26 wyeliminował opozycję z rządu i parlamentu (m.in. zabójstwo G. Matteotiego), na mocy ustawy z 24 XII 1925 o prerogatywach szefa rządu (capo del governo e duce del fascismo) wprowadził monopartyjną dyktaturę faszystowską, opartą na rozbudowanym systemie policji politycznej; zlikwidował związki zawodowe, realizując koncepcję państwa korporacyjnego, z rozbudowanym interwencjonizmem państwowym w dziedzinie gospodarczej i społecznej; 1929 doprowadził do normalizacji stosunków z Kościołem (laterańskie traktaty).
Polityka zagraniczna — II wojna światowa
W polityce zagranicznej, odwołując się do tradycji imperium rzymskiego, reprezentował dążenia agresywne i zaborcze: nawiązał współpracę z Niemcami (1936 sojusz, zw. Osią Rzym–Berlin, 1937 przystąpienie do paktu antykominternowskiego); 1935–36 dokonał podboju Etiopii; 1936–39 udzielał wojskowego wsparcia generałowi F. Franco podczas wojny domowej w Hiszpanii; 1938 był współautorem układu monachijskiego, zaakceptował zabór Austrii i 1939 — Czechosłowacji; 1939 dokonał aneksji Albanii.
10 VI 1940 Mussolini spowodował przystąpienie Włoch do wojny po stronie Niemiec; niepowodzenia militarne i trudności gospodarcze wywołały opozycję wobec jego rządów; po wylądowaniu aliantów na Sycylii 24 VII 1943 Wielka Rada Faszystowska uchwaliła wotum nieufności dla Mussoliniego, który 25 VII został aresztowany i uwięziony; uwolniony przez komandosów niemieckich (12 IX), utworzył na terenach północnych Włoch uzależnioną od Niemców faszystowską Włoską Republikę Socjalną (zw. Republiką Saló). Mussolini rozprawił się wówczas z ludźmi, których uważał za zdrajców, pozwalając m.in. na zabicie własnego zięcia. Duce został ujęty przez włoskich partyzantów podczas próby ucieczki do Szwajcarii wraz z kochanką C. Petacci. Rozstrzelano ich 28 IV 1945 w Giulino di Mezzegra (prow. Cemo). Ich ciała zostały przewiezione do Mediolanu, gdzie powieszono je głowami do dołu na jednym z placów miasta.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia