kwaśne opady
 
Encyklopedia PWN
kwaśne opady,
opady atmosferyczne, głównie w postaci deszczu, o kwaśnym odczynie (pH poniżej 5,1, głównie ok. 4,1–4,6), powstające w wyniku pochłaniania przez kropelki wody gazowych zanieczyszczeń powietrza tworzących z nią kwasy (tzw. bezwodników kwasowych), głównie ditlenku siarki SO2 (szacuje się, że w Europie jest on w 60% sprawcą kwaśnych opadów), tlenków azotu NOx, ditlenku węgla CO2 (jego naturalna obecność w powietrzu powoduje zakwaszenie wody deszczowej do pH ok. 5,6), chlorowodoru HCl i siarkowodoru H2S.
Zanieczyszczenia powietrza o charakterze kwaśnym pochodzą ze źródeł naturalnych (głównie wybuchy wulkanów, pożary lasów) i antropogenicznych (powstają m.in. w wyniku spalania paliw w energetyce i środkach transportu oraz w procesach technologicznych). Zanieczyszczenia mogą być przenoszone na duże odległości (nawet do kilkuset km) i w postaci kwaśnych opadów usuwane z atmosfery w procesie jej samooczyszczania. Kwaśne opady powodują obumieranie lasów, zakwaszanie wód powierzchniowych (ustalono, że przy pH = 5,1–5,4 ustaje reprodukcja wszystkich gatunków ryb) i gleb (uwalnianie toksycznego glinu; wymywanie substancji odżywczych i metali ciężkich), niszczenie materiałów konstrukcyjnych (kamień, beton, żelbet, niszczenie zabytkowych budowli i pomników). Często skutki kwaśnych opadów są efektem synergicznego oddziaływania kilku zanieczyszczeń. Ostateczny skutek kwaśnych opadów w środowisku jest zależny od warunków przyrodniczych, np. rodzaju skał i gleb, składu chemicznego wód, stopnia zalesienia terenu zlewni, stanu zdrowotnego roślin (związanego z występowaniem chorób i szkodników). Pojęcie „kwaśny deszcz” zostało po raz pierwszy użyte ok. 1900, jednak intensywne badania tego zjawiska rozpoczęto dopiero w latach 60. XX w. w Skandynawii. Obecnie kwaśne opady są bardzo rozpowszechnione, a ich kontrola jest prowadzona na wszystkich kontynentach. Zakwaszaniu środowiska przeciwdziała się w dwojaki sposób: przez ograniczanie przyczyn, czyli zmniejszanie emisji kwaśnych zanieczyszczeń do atmosfery oraz przez zwalczanie skutków, np. w wyniku wapnowania gleb lub jezior (stosowane m.in. w Szwecji). W latach 90. XX w. w Europie, w wyniku zmniejszenia emisji związków siarki i azotu do atmosfery, nastąpiło zmniejszenie stopnia kwasowości opadów.
Andrzej Kulig
zgłoś uwagę
Ilustracje
Izerskie, Góry, zniszczony las na skutek kwaśnych deszczówfot. M. Grzyb/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Izerskie Góry, widok ze Szrenicyfot. M. Jędrusik/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia