górnictwo morskie
 
Encyklopedia PWN
górnictwo morskie,
dziedzina techniki zajmująca się wydobywaniem surowców mineralnych z dna mórz, a także ich uzyskiwaniem z wody morskiej;
eksploatację prowadzi się na obszarach szelfów, a także basenów oceanicznych.
Wody mórz i oceanów w strefach o klimacie suchym są od wieków wykorzystywane jako źródło soli kamiennej, uzyskiwanej metodą odparowywania wody w płytkich basenach budowanych przy brzegach mórz (saliny morskie). Z wody morskiej uzyskuje się też od dawna sole potasowe i magnezowe oraz brom i jod: np. w USA produkuje się w ten sposób rocznie 90 tys. t związków magnezu, 100 tys. t bromu, 23 tys. t jodu; w Wielkiej Brytanii 80% produkcji związków magnezu pochodzi z wody morskiej. Roczna produkcja soli potasowych z wód morskich (głównie Morza Martwego) w Izraelu w latach 90. XX w. wynosiła 1,2–1,3 mln t (w przeliczeniu na K2O).
Rozwój techniki umożliwił rozpoczęcie wydobycia innych cennych surowców mineralnych metodami górnictwa morskiego. Obszary szelfów (25 mln km2) są terenem eksploatacji górniczych osadów dennych, obejmującej głównie: kasyteryt (Indonezja, Malezja, Tajlandia), piaski i żwiry (Kalifornia i Wielka Brytania), złoto (Alaska), platynę, diamenty (południowo-zachodnia Afryka), rutyl, cyrkon, ilmenit (Australia, Indie), konkrecje żelazowo-manganowe (USA), konkrecje fosforytowe, a także węgiel kamienny (Wielka Brytania, Japonia). Ze złóż podmorskich na obszarach szelfów wydobywa się znaczne ilości gazu ziemnego i ropy naftowej (ich zasoby morskie stanowią ok. 35% zasobów lądowych). Na dnie basenów oceanicznych występują wielkie ilości konkrecji żelazowo-manganowych (zawierających także inne metale) i fosforytowych; oblicza się, że tylko w Oceanie Spokojnym znajduje się 10 · 1011 t konkrecji zawierających: manganu — 2,4 · 1011 t, niklu — 9,4 · 109 t, miedzi — 5,3 · 109 t, kobaltu — 2,8 · 109 t; tempo przyrostu konkrecji wynosi 0,1–2,5 mm na 1000 lat. Konkrecje te są eksploatowane głównie przez USA.
Do wierceń morskich poszukiwawczych i eksploatacyjnych stosuje się pływające jednostki wiertnicze, wyposażone w urządzenia nie różniące się zasadniczo od stosowanych na lądzie (wiercenie). Do eksploatacji osadów dennych na szelfach używa się barek i statków-koparek, stosowanych w budownictwie morskim, oraz statków specjalnych, przeznaczonych tylko do celów górnictwa morskiego. Statki te są często wyposażone w instalacje przeróbcze, mogące działać na głębokości nie przekraczającej 40 m, w szczególnych przypadkach — na głębokości do 100 m. Wydobycie węgla kamiennego spod dna wód przybrzeżnych odbywa się metodą górnictwa podziemnego, poprzez szyby położone na lądzie lub na sztucznych wyspach.
Eksploatację podmorskich złóż ropy naftowej prowadzi się różnymi systemami, przy czym ropa jest gromadzona w zbiornikach znajdujących się na lądzie lub na pełnym morzu. Stosuje się statki wiertnicze, platformy morskie stacjonarne, fundamentowane na dnie platformy samopodnośne, platformy półzanurzalne oraz ogromne betonowe platformy zanurzalne, których podbudowy są równocześnie wielkimi zbiornikami magazynowymi. Podmorską eksploatację ropy naftowej prowadzi ponad 40 państw, gazu ziemnego — 35 państw. Wiercenia przeprowadza się na coraz większych głębokościach. Przodują tutaj USA, które przy eksploatacji gazu ziemnego w Zatoce Meksykańskiej 1978 pierwsze przekroczyły głębokość 300 m, a 1994 — głębokość 871 m. Znaczenie gospodarcze górnictwa morskiego szybko rośnie.
W Polsce jest eksploatowane jedno złoże podmorskie ropy naftowej, położone na północ od przylądka Rozewie; wydobywane są również żwiry na obszarze Ławicy Słupskiej. Polska jest także, jako członek międzynarodowego konsorcjum górnicze Interoceanmetal, współwłaścicielem koncesji na eksploatację konkrecji manganowych na powierzchni 75 000 km2 dna wschodniego Oceanu Spokojnego (w tzw. obszarze Clarion-Clipperton); występujące w tym rejonie konkrecje zawierają ok. 30% manganu, 1,28% niklu, 1,22% miedzi, 0,18% kobaltu.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia